Trump en Savonarola
Trump en Savonarola
Reeds in 2017 werd president Donald Trump tijdens zijn 1ste ambtsperiode door sommige auteurs een 2de Savonarola genoemd.
Er zijn inderdaad overeenkomsten te vinden in hun optreden, maar behalve het tijdsverschil van 500 jaar, zijn er vooral belangrijke verschillen te noteren en misschien is een vergelijking van de rijk geworden miljonair uit New York met de 15de-eewse boeteprediker uit Firenze toch wel wat ver gezocht. Een confrontatie van beide protagonisten kan wellicht voor verduidelijking zorgen.
Verschillen en overeenkomsten:
1) Donald Trump is de democratisch verkozen president van de VSA en Girolamo Savonarola was een dominicaner monnik die het bestuur van Firenze (van 1494 tot 1498) in de schoot geworpen kreeg toen Piero de’ Medici, lo Sfortunato, ten gevolge van zijn geblunder ten opzichte van de Franse bezetters, door de Florentijnse aristocratie verjaagd was. Bij gebrek aan politiek leiderschap werd het bestuur van de stad in handen gegeven van de populaire boeteprediker die met zijn donderpreken zijn medeburgers wist te fascineren (zie art. De opkomst en de val van Savonarola).
2) Het leiderschap van Trump en Savonarola is grotendeels gebaseerd op de angst en het onveiligheidsgevoel dat door de tijdsomstandigheden gecreëerd wordt. De Amerikaanse president heeft een probleem met de illegale migranten en zowel voor Trump als voor Savonarola vormen vooral de moslims (in de 15de eeuw was dat de dreiging van de Ottomaanse Turken, in onze tijd is dat het moslim-terrorisme) een groot gevaar.
Voor de Florentijnen speelde daarbij ook het fin de siècle-gevoel een rol, de vrees dat in het jaar 1500 de wereld zou vergaan en de Dag des Oordeels ging plaats vinden.
3) Trump vergeet in al zijn toespraken de naam van God niet te vermelden, maar hij neemt zelf wel de beslissingen. Savonarola is de spreekbuis van God die hem opgedragen heeft om de Florentijnen tot inkeer te doen komen en een einde te maken aan de decadentie (van de Medici) en de misbruiken (in de Kerk) van zijn tijd. Via zijn apocalyptische voorspellingen jaagt hij iedereen schrik aan en maant hij aan tot soberheid. Trump belooft zijn landgenoten daarentegen dat hij Amerika terug “groot zal maken” en dat God hem daarbij zal helpen. Hem dus ook een onheilsprofeet noemen klinkt erg vreemd. Als hij dreigt met hel en verdoemenis is dat bedoeld voor Amerika’s vijanden.
4) Savonarola had zijn macht van God gekregen, hij was dus een soort van anti-paus en wanneer Alexander VI Borgia hem en heel Firenze daarvoor in de kerkban had geslagen kon de frater rekenen op de steun van de ganse bevolking. Trump heeft zijn macht gekregen van iets meer dan 50% van de Amerikanen, maar wordt door de andere helft uitgespuwd.
5) Terwijl Trump de leider is van een partij, die in het Huis van Afgevaardigden en de Senaat de meerderheid heeft, was Savonarola geen echte partijleider, hij had alleen maar aanhangers (de piagnoni) achter hem staan, geen partijleden. Trumps administratie moet hem volgen; het stadsbestuur van Firenze (de Signoria en de Grote Raad) kon Savonarola’s adviezen aanvaarden, maar ook naast zich neerleggen. Trump kan wetten maken en doen goedkeuren, Savonarola kon enkel maar voorstellen doen, maar het moet gezegd dat die meestal wel uitgevoerd werden. In tegenstelling tot wat nog al eens beweerd wordt was het regime van Savonarola niet theocratisch want er was geen priesterkaste die het bestuur in handen had. De Amerikaanse president regeert met een kaste van welstellende industriëlen en magnaten.
6) Tegenover de rijk geworden zakenman, die belang hecht aan uiterlijk vertoon en in luxe baadt staat de gewone monnik, die in een eenvoudige cel van het klooster van San Marco verbleef en zich naast het bestuderen van de bijbel vooral bezig hield met bidden en zelfkastijding. Savonarola liet ook brandstapels oprichten waarbij zijn stadsgenoten hun luxegoederen in het vuur moesten werpen, maar dat soort dingen kan men van Trump zeker niet verwachten.
7) Girolamo was de zoon van een arts uit Ferrara, maar is theologie gaan studeren en heeft verscheidene werken geschreven met religieuze onderwerpen. Donald is de zoon van een rijke vastgoedontwikkelaar en heeft economie gestudeerd. Hij heeft (met de hulp van ghostwriters) enkele boeken gepubliceerd over “zaken doen en rijk worden”.
8) Zowel Trump als Savonarola zijn demagogen die de publieke opinie trachten te beïnvloeden door emotionele, vaak misleidende retoriek te gebruiken in plaats van rationele argumenten. Fra Girolamo wist met de nodige bijbelkennis en logische redeneringen zijn voorspellingen te doen uitkomen. Of Trumps voorspellingen gaan uitkomen is nog maar de vraag.
9) Aangezien zij vertellen wat de bevolking graag hoort zijn het allebei ook populisten. Savonarola voorspelde dat er onheil kwam (en dat was geen goed nieuws), maar de schuld voor dat onheil lag bij de elitaire leiders (de Medici in dit geval) en dat hoorde de man in de straat wel graag. Voor Trump blijven zijn politieke tegenstanders, de democraten, de schuldigen. In beide gevallen gaat het tussen “wij en zij”.
10) Trump lanceert een reeks economische maatregelen, die verstrekkende (positieve of negatieve?) consequenties kunnen hebben. Hij verwijst daarbij graag naar de politiek van zijn voorganger William McKinley, één van de 4 Amerikaanse presidenten die nota bene vermoord is geworden…
Savonarola hield zich niet met economie bezig, maar wanneer zijn politieke houding tot financiële problemen (van de Florentijnse bankiers en de handelaars) ging leiden, verloor hij een groot deel van zijn aanhang. Dat kan eventueel ook met Trump gebeuren.
11) Savonarola heeft de Monte di Pietà (de “Berg van Barmhartigheid”) laten heroprichten, zodat het gewone volk voor leningen niet meer terecht moest bij rijke bankiers of Joden. Hij liet ook een algemene belasting op het bezit invoeren. Van Trump wordt enkel gezegd dat hij de rijken rijker maakt en geen oog heeft voor sociale maatregelen.
12) Beide mannen verzorgen hun public relations: Trump heeft zijn eigen social media en bevriende televisiezenders, Savonarola had enkel zijn preekstoel, maar in de Florentijnse kathedraal had hij soms wel 15.000 toehoorders. In hun toespraken gebruiken zij dezelfde straffe taal; de hel is nooit veraf en beledigingen zijn schering en inslag. Beide mannen geloven in zichzelf en in hun eigen woorden en zijn overtuigd van hun gelijk. Men is voor of tegen.
13) Uiteraard zijn beide leiders harde onderhandelaars. Trump noemt buitenlandse staatshoofden dictators en zwendelaars. Vooral Oekraïne, Rusland en China moeten het ontgelden. Savonarola noemde de paus de antichrist en beschouwde de Franse koning als buitenlandse vijand nummer één. Wanneer Karel VIII in 1494 Firenze kwam bedreigen waarschuwde hij hem voor een goddelijke straf. Op 7 april 1498 stierf Karel op 28-jarige leeftijd…
14) Trump ziet zijn aanhangers het Capitool bestormen, Savonarola had zijn jeugdige zedenpolitie (de fanciulli) die prostituées, homo’s, Joden en rijke lui gingen lastig vallen. De eigen aanhang, die zeer hevig kan zijn, wordt gebruikt om bepaalde ideeën door te drukken. Terwijl Trump van bij het begin van zijn verkiezing tegenstanders gehad heeft, was in Firenze praktisch iedereen de boeteprediker in de vroege jaren 90 van de 15de eeuw goed gezind. Eén van de weinige uitzonderingen was Niccolò Machiavelli. Pas vanaf 1497 keerde een deel van de bevolking zich tegen de frate.
15) Beide mannen zijn het slachtoffer geworden van aanslagen. Wanneer die mislukten was dat ongetwijfeld te danken aan goddelijke interventie. Toen er in 1497 een complot tegen de monnik werd ontdekt liet hij de leiders zonder aarzeling terechtstellen (zie art. De samenzwering van Bernardo del Nero in 1497). De mannen die op Trump geschoten hebben of een aanslag beraamd zijn ter plekke gedood of gearresteerd en veilig opgeborgen. Maar Savonarola’s dood was gewelddadig en dat zou ook wel eens het geval voor Trump kunnen zijn…
16) Trump en Savonarola kunnen als zeer conservatief bestempeld worden. Dat is natuurlijk niet verkeerd, het streven naar het behoud van “waarden” kan immers zeer positief zijn, maar er kan voor beide leiders wel sprake zijn van fanatisme. Trump is dat bijvoorbeeld in verband met abortus en “woke” en Savonarola was dat bijvoorbeeld in verband met overdreven luxe en het “werelds” uitbeelden van de Maagd Maria (zie art. Savonarola en de kunst). Ook met gendergelijkheid hebben beide mannen het zeer moeilijk.
17) Savonarola is na 4 jaar bewind in ongenade gevallen en terechtgesteld. Trump is na 4 jaar herkozen en heeft de herkansing gekregen die Savonarola nooit gehad heeft. Wanneer en of Trump überhaupt in ongenade zal vallen blijft voorlopig in het ongewisse.
18) Van Savonarola wordt wel eens gezegd dat hij een democraat was en bij wijze van voorbeeld wordt dan verwezen naar zijn uitbreiding van de Florentijnse Grote Raad, maar toch bleef een verkiezing en deelname aan het politieke leven toen voorbehouden aan een klein deel van de bevolking (zie art. Was Savonarola’s Grote Raad werkelijk democratisch?).
Anderen noemen de frate een dictator en dat wordt ook gezegd van Trump (die als president van huize uit al een uitgebreide macht heeft), maar meestal wordt een zwak bewind gevolgd door een sterk bewind dat dan al snel dictatoriaal genoemd wordt. De lijn tussen sterk leiderschap en dictatuur is zeer dun…
19) Zowel Trump als Savonarola zijn narcisten: zij hebben een groot gevoel van eigenbelang, genieten van bewondering en tonen weinig empathie voor andersdenkenden. Zij zijn machtsgeil en niet direct bereid een stap opzij te zetten. Savonarola heeft zich tot op het einde van zijn dagen verschanst in het klooster van San Marco en gevochten tegen zijn belagers. Trumps aanhangers zijn na zijn nederlaag in 2021 naar het Capitool getrokken en hij spreekt nu zelfs van een 3de ambtstermijn.
20) Beide mannen zeggen van zichzelf dat zij in opstand gekomen zijn tegen de corruptie van de heersende elite, maar of ze zelf niet gecorrumpeerd zijn is twijfelachtig. Van Savonarola kan wel gezegd worden dat hij de kardinaalshoed, die paus Alexander VI hem had aangeboden om hem het zwijgen op te leggen, resoluut geweigerd heeft. Met de kerkleider heeft Trump (voorlopig) nog geen problemen…
Besluit:
Er zijn overeenkomsten (het zijn tenslotte machthebbers) maar ook heel wat verschillen tussen beide mannen vast te stellen. Wat zij alleszins gemeen hebben is hun hardnekkigheid, fanatisme en zelfgenoegzaamheid, maar hun achtergrond, levensstijl, ambities en doelstellingen zijn dat niet. Savonarola meent wat hij zegt, bij Trump is dat niet altijd het geval.
Sommige auteurs noemen Trump een 2de Savonarola omdat hij dezelfde fout gaat maken als de frate door te denken dat hij untouchable is. Dat laatste zou wel eens kunnen bewaarheid worden.
Anderen zijn van oordeel dat er geen intellectueel verband bestaat tussen beide figuren en dat een vergelijking met Trump zelfs een belediging voor de Florentijnse monnik is. Savonarola was immers een geestelijke die in de 1ste plaats een purificatie van de religie voor ogen had en tenslotte in de politiek beland is. Trump is een businessman die in de 1ste plaats zijn eigen fortuin voor ogen heeft en bewust in de politiek gestapt is om macht te verkrijgen.
Men zou kunnen stellen dat de manier om de boodschap te brengen (een groot deel show en straffe uitspraken) dezelfde is, maar de inhoud van de boodschap is dat niet.
Zowel Trump als Savonarola hebben wel de vinger op de wonden van hun tijd gelegd en met sommige radicale oplossingen hun landgenoten verbaasd en geschoffeerd en van Savonarola is geweten dat hij in een aantal gevallen gelijk gekregen heeft: onheil zoals oorlog en pest was onvermijdelijk en in 1517 kwam ene Maarten Luther met de reactie die de Florentijnse dominicaan voorspeld had. Of Trump zijn predicties zullen uitkomen valt nog af te wachten.
Fra Girolamo heeft nog altijd zijn aanhangers en vereerders (jaarlijks worden er in Firenze op de gedenkplaat van de Piazza della Signoria waar hij verbrand is bloemen gelegd en er wordt nog altijd geijverd voor een zalig verklaring), maar of dat ooit het geval zal zijn voor Donald Trump is voorlopig nog zeer twijfelachtig…
Uiteindelijk lijkt het maken van een vergelijking tussen Trump en Savonarola zelfs nog minder zinvol dan een vergelijking te maken tussen Trump en Machiavelli (zie art. Trump en Machiavelli).
JVL
Trump and Savonarola
Already in 2017, during his first term in office, President Donald Trump was called a second Savonarola by some authors.
There are indeed similarities to be found in their appearance, but apart from the 500 year time gap, there are also a great number of clear differences to be notified and perhaps a comparison of the New York millionaire with the 15th century penitential preacher from Florence is a bit far-fetched. A confrontation of both protagonists may provide some clarification.
Differences and similarities:
1) Donald Trump is the democratically elected president of the USA. Girolamo Savonarola was a Dominican monk who received the government of Florence (from 1494 to 1498) as a gift when Piero de' Medici, lo Sfortunato, was exiled by the Florentine aristocracy as a result of his blunder against the French occupiers. In the absence of political leadership, the administration of the city was placed in the hands of the popular penitential preacher who knew how to fascinate his fellow citizens with his thunderous sermons (see art. The rise and fall of Savonarola).
2) The leadership of Trump and Savonarola is largely based on the fear and feeling of insecurity created by the circumstances of the time. The American president has a problem with illegal migrants and for both Trump and Savonarola the Muslims (in the 15th century the threat of the Ottoman Turks, in our times Muslim terrorism) are a great danger.
For the Florentines, there was also the fin de siècle feeling, the fear that in the year 1500 the world would come to an end followed by the Day of Judgement.
3) In all his speeches Trump does not forget to mention the name of God, but he makes his own decisions. Savonarola is the mouthpiece of God who has commanded him to bring the Florentines to repentance and to put an end to the decadence (the Medici) and abuses (within the Church) of his time. Through his apocalyptic predictions, he frightens everyone and urges austerity. Trump, on the other hand, promises his countrymen that he will "make America great" again and that God will help him to do so. Calling him also a prophet of doom therefore sounds a bit strange. If he threatens hell and damnation, it is meant for America’s enemies.
4) Savonarola had received his power from God, so he was a kind of anti-pope and when Alexander VI Borgia had banished him and the whole of Florence from the Church, the friar could count on the support of the entire population. Trump has gained his power from just over 50% of Americans, but is despised by the other half.
5) While Trump is the leader of a party that has the majority in the House of Representatives and the Senate, Savonarola was not a real party leader, he could only count on supporters (the piagnoni), not on party members. Trump's administration must follow him; the city government of Florence (the Signoria and the Great Council) could accept Savonarola's advice, but also ignore it. Trump can make laws and have them passed, Savonarola could only make proposals, but it must be said that they were usually implemented. Contrary to what is sometimes claimed, Savonarola's regime was not theocratic because there was no priestly caste that controlled the government. The American president rules with a caste of industrialists and rich tycoons.
6) Opposite the wealthy businessman, who attaches importance to ostentation and bathes in luxury, is the ordinary monk, who lived in a simple cell of the monastery of San Marco and was mainly occupied with study of the Bible, praying and self-flagellation. Savonarola had bonfires erected in which the Florentines had to throw their luxury goods, but one can hardly expect that sort of things from Trump.
7) Girolamo was the son of a physician from Ferrara, but went on to study theology and wrote several works on religious subjects. Donald is the son of a wealthy real estate developer and studied economics. He has published (with the help of ghostwriters) several books on "doing business and getting rich".
8) Both Trump and Savonarola are demagogues who seek to influence public opinion by using emotional, often misleading rhetoric instead of rational arguments. Fra Girolamo was able to make his predictions come true with the necessary Bible knowledge and logical reasoning. Whether Trump's predictions will come true remains to be seen.
9) Since they tell what people like to hear, they are both populists. Savonarola predicted that disaster was coming (and that was not good news), but the blame for that disaster lay with the elite leaders (the Medici in this case) and the man in the street liked to hear that. For Trump his political opponents, the Democrats, remain the culprits. In both cases, it is a matter of "us against them".
10) Trump is launching a series of economic measures, which could have far-reaching (positive or negative?) consequences. In that matter he likes to refer to the politics of his predecessor William McKinley, one of the 4 American presidents who was assassinated...
Savonarola was not concerned with economics, but when his political attitude led to financial problems (for the Florentine bankers and merchants), he lost a large part of his supporters. That could possibly happen with Trump as well.
11) Savonarola reinstalled the Monte di Pietà (the "Mountain of Mercy"), so that the common people no longer had to go to rich bankers or Jews for loans. He also had a general tax on property introduced. Trump is only said to make the rich richer with no regard for social measures.
12) Both men are concerned about their public relations: Trump has his own social media and friendly television channels, Savonarola only had his pulpit, but in the Florentine cathedral he sometimes had as many as 15,000 listeners. In their speeches they use the same strong language; hell is never far away and insults are commonplace. Both men believe in themselves and in their own words and are convinced that they are right. People are either for or against them.
13) Of course, both leaders are tough negotiators. Trump calls foreign heads of state dictators and swindlers. Ukraine, Russia and China are not his friends.
Savonarola called the pope the antichrist and considered the French King foreign enemy number one. When Charles VIII came to threaten Florence in 1494, the preacher told him that God was not satisfied with such an action and might punish him. On April 7, 1498, Charles died at the age of 28...
14) Trump sees his supporters storm the Capitol, Savonarola had his youthful morality police (the fanciulli) harassing prostitutes, gays, Jews and rich people. Both leaders can count on fanatic supporters, to push through their ideas. While Trump had his opponents from the beginning of his election, in Florence practically everyone was well disposed towards the penitential preacher in the early 90s of the 15th century. One of the few exceptions was Niccolò Machiavelli. It was not until 1497 that part of the population turned against the frate.
15) Both men have been victims of attempts on their lives. When these attacks failed, it was undoubtedly due to divine intervention. When a plot against Savonarola was discovered in 1497, he had the leaders executed without hesitation (see art. The conspiracy of Bernardo del Nero in 1497). The men who took a shot at Trump or planned an attack were killed on the spot or arrested and safely stored away. But Savonarola’s death was violent and that could also be the case with Trump…
16) Trump and Savonarola can be considered as very conservative. That is of course not wrong, after all, the pursuit of the preservation of "values" can be very positive, but one can speak of fanaticism in case of both leaders. Trump, for example, has his ideas about abortion and “woke” and Savonarola had problems with luxury and the "worldly" portrayal of the Virgin Mary (see art. Savonarola and art). Both men deny gender equality.
17) Savonarola fell into disgrace after a 4 years rule and was executed. Trump has been re-elected after 4 years and has been given the second chance that Savonarola never had. When and if Trump will fall into disgrace at all, remains in limbo for the time being.
18) Savonarola is sometimes said to have been a democrat and in that case reference is made to his expansion of the Florentine Grand Council, yet election and participation in political life was then still reserved for a small part of the population (see art. Was Savonarola’s Great Council really democratic?)
Others call the frate a dictator and the same goes for Trump (who as president already has extensive power), but usually a weak government is followed by a strong regime that is then quickly called dictatorial. There is a thin line between strong leadership and dictatorship…
19) Both Trump and Savonarola are narcissists: they have a great sense of self-importance, enjoy admiration and show little empathy for those who think differently. They are power-hungry and not immediately willing to step aside. Savonarola had entrenched himself in the monastery of San Marco during his last days fighting against his attackers. Trumps supporters went to the Capitol after his defeat in 2021 and he now even speaks of installing a 3rd term in office.
20) Both men pretend that they rebelled against the corruption of the ruling elite but whether they themselves are free of corruption is very doubtful. However it must be said that when Pope Alexander VI offered Girolamo a cardinal's hat to silence him, he resolutely refused it. For the time being Trump has no problems with the leader of the Church.
Conclusion:
So there are some similarities (they are both men in power) but also a lot of differences between the two. What they surely have in common is their tenacity, fanaticism and complacency but their background, lifestyle, ambitions and goals are not. Savonarola means what he says, which is not always the case with Trump.
Some authors call Trump a 2nd Savonarola because they believe that he is going to make the same mistake as the frate by thinking that he is untouchable. The latter could well become true.
Others are convinced that there is no intellectual connection between both men and that a comparison with Trump might even be an insult to the Florentine monk. After all, Savonarola was a clergyman who in the first place had a purification of religion in mind and finally ended up in politics. Trump is a businessman who is mainly concerned with his own fortune and has stepped into politics to obtain power.
One could argue that the way of delivering the message (a lot of show and strong statements) is the same, but the message is not the same.
However both Trump and Savonarola have put their finger on the wounds of their time and surprised and offended their compatriots with some radical solutions. Savonarola is known to have been right in a number of cases: disasters such as war and the plague were unavoidable and in 1517 a certain Martin Luther came up with the reaction that the Florentine Dominican had warned for. Whether Trumps predictions will come true remains to be seen.
Fra Girolamo still has his supporters and admirers (every year in Florence flowers are laid on the memorial plaque of the Piazza della Signoria on the spot where he was burned and there is still talk of a beatification), but whether that will ever be the case for Donald Trump is still very doubtful...
So in the end making a comparison between Trump and Savonarola seems even less meaningful than making a comparison between Trump and Machiavelli (see art. Trump and Machiavelli).
Literatuur:
Fraser, M. Bonfire of the Insanities.
Bonfire of the Insanities: Trump and Savonarola | by MatthewFraser | Medium.
Goldin, I. e.a Why Donald Trump is a second Savonarola. In: Irish Times, nov.6, 2017.
Kutarna, C. Donald Trump, Prophet of Doom. Donald Trump, Prophet of Doom | HuffPost
Van Laerhoven, J. Florentijnse Wandelingen. Dl.I (Savonarola). Kermt, 2011³.
zie art. De opkomst en de val van Savonarola.
zie art. De samenzwering van Bernardo del Nero van 1497.
zie art. De vuurproef van Savonarola.
zie art. Fra Girolamo Savonarola: bedrieger, tiran, hervormer, martelaar
of heilige?
zie art. Savonarola en de Kunst.
zie art. Trump en Machiavelli.
zie art. Was Savonarola’s Grote Raad werkelijk democratisch?
Wilson, D. Trump has no intellectual connection to Savonarola (Jesus College).
Cambridge, 2016.