Waarom Alessandro de' Medici niet de "Zwarte Prins" van Firenze was.

Waarom Alessandro de’ Medici niet de “Zwarte Prins” van Firenze was.

In enkele andere artikels werd er reeds aandacht besteed aan het feit dat hertog Alessandro de’ Medici il Moro genoemd werd en aan het feit dat hij de (in 1510/12 geboren) zoon van paus Clemens VII was. Terwijl over het 2de  item eensgezindheid bestaat, is dat lang niet zo in verband met het 1ste. Er zijn nog altijd auteurs die beweren dat Alessandro geen Moor of mulat was omdat zijn moeder Simunetta dat ook niet geweest is, terwijl een andere groep echter van het tegendeel overtuigd is. Hoewel er geen concrete bewijzen zijn, er zijn immers geen afbeeldingen bekend van Alessandro’s moeder of betrouwbare verslagen over haar persoon, gaan zij er toch vanuit dat Simunetta (en dus ook Alessandro) van “Afrikaanse oorsprong” waren. Het uitzicht van de hertog op basis van afbeeldingen uit de 16de eeuw en aan geruchten ontleende verhalen van kronikeurs uit vroegere eeuwen, zijn voor hen van doorslaggevende aard.
Het “Moors zijn” zou Alessandro ook doorgegeven hebben aan zijn dochter Giulia (zie artikel Maria Salviati en Bia of Giulia de’ Medici), waarbij verwezen wordt naar een schilderij van Allori. Men is echter niet zeker dat de geportetteerde wel degelijk Giulia de’ Medici is en indien ze dat wel zou zijn is een gelijkenis met haar vader niet evident.

Dat sommige hedendaagse auteurs, die absoluut de mening zijn toegedaan dat de hertog en zijn moeder van Afrikaanse oorsprong waren,  Alessandro het  “Eerste zwarte staatshoofd van West-Europa” noemen of hem zoals Catherine Fletcher de titel van “The Black Prince of Florence” (“De Zwarte prins van Firenze)” meegeven, getuigt van een sterke zin voor overdrijven. Het klinkt misschien erg sensationeel, maar men kan Alessandro moeilijk een “zwarte” prins of een “zwart” staatshoofd noemen: in het beste geval was hij een mulat indien Simunetta een negerin was, en een halve mulat indien zijn moeder zelf al een mulat was. Eventuele Afrikaanse roots zijn dus erg ver te zoeken en hem “The African” noemen (zoals op de blogblackwomenineurope.com/alessandro-de-medici) is hoogst misleidend!
De benaming “zwarte prins” suggereert bovendien iets charmants, iets vriendelijks, maar ondanks een aantal pogingen van sommige auteurs om hem in een positief daglicht te stellen, blijft zijn bewind (1532-37) een “zwarte” bladzijde in de Florentijnse geschiedenis. Niemand heeft hem de “Zwarte Tiran van Firenze” genoemd, terwijl die benaming misschien beter bij hem zou gepast hebben.
Men kan zich ook niet van de indruk ontdoen dat deze auteurs hierbij op zoek zijn gegaan naar een soort voorbeeldfunctie en dat zij de hertog in een rol hebben willen duwen die hij helemaal niet gehad heeft. Alessandro de’ Medici was geen Nelson Mandela of geen Barack Obama.
In verband met Obama kan er ook verwezen worden naar een anekdote met de Florentijnse burgemeester Dario Nardella in de hoofdrol. Tijdens het bezoek van de ex-president van de VSA in mei 2017 aan Firenze was hij van plan om Obama in de Sala di Leo X en de Sala di Clemente VII van het Palazzo Vecchio de afbeeldingen  te tonen van hertog Alessandro die Vasari en Stradano daar in 1558 geschilderd hebben, maar Obama is niet komen opdagen. Misschien had hij iets anders te doen, geen interesse of geen tijd, of…. kende hij de figuur van Alessandro en wilde hij toch liefst niet met hem vergeleken worden.

Op de omslag van Catherine Fletchers boek vindt de lezer een afbeelding van één van de vele portretten van de hertog waarop men zich baseert om te zeggen dat hij “Moorse” kernmerken vertoonde. Het schilderij (dat bewaard wordt in de depositi van de Uffizi) dateert uit ca. 1585 en is een kopie van een portret door Girolamo Macchietti, dat op zijn beurt geschilderd werd naar een portret door Bronzino. De hertog is in volle wapenrusting afgebeeld (naar het voorbeeld van Vasari uit 1534).
Van een “zwarte” man kan hier moeilijk sprake zijn.

Alessandro zelf heeft blijkbaar met zijn uiterlijk en de manier waarop hij werd afgebeeld, weinig problemen gehad. Uiteindelijk heeft hij de portretten die Vasari, Pontormo, Cellini e.a. kunstenaars van hem gemaakt hebben zonder moeilijkheden geaccepteerd (zie artikel was Alessandro il Moro werkelijk een Moor?).

Hij had het wel moeilijk met het feit dat men hem soms “de bastaard van Collevecchio” noemde; kardinaal Giulio had Simunetta, Alessandro’s moeder, na de geboorte laten trouwen met een muildierdrijver uit Collevecchio met wie zij achteraf nog een gezin gesticht heeft.

Het feit dat hij een bastaard was van een Medici (volgens de officiële versie was zijn vader Lorenzo il Giovane) was veel belangrijker dan zijn uitzicht. Keizer Karel V had blijkbaar ook geen probleem met Alessandro (ook al zou hij dan een Moor geweest zijn) want hij liet hem trouwen met zijn eigen bastaarddochter Margareta (de latere Parma). Alessandro werd door zijn keizerlijke schoonvader benoemd tot eerste hertog van Firenze in 1532 omdat hij een Medici was en niet omdat hij als (een mogelijke) kleurling (als een soort Othello) de sociale ladder had kunnen beklimmen. Zijn huidskleur had niets te maken met zijn positie als heerser van Firenze. Hem daarom het “Eerste zwarte staatshoofd in West-Europa“ gaan noemen of de “Zwarte prins” zou een verkeerde indruk kunnen wekken.
Merkwaardig is ook het feit dat de Italiaanse versie van Fletchers boek de beter passende titel “il Principe Maledetto di Firenze” gekregen heeft (waarbij principe in Machiavelliaanse termen “heerser” betekent en maledetto  “vervloekt”). Een “Vervloekte Heerser” is heel wat anders dan een “Zwarte Prins”.
Dat Alessandro’s bewind inderdaad geen groot succes was is onmiskenbaar (en een staatshoofd kan men hem nauwelijks noemen), maar toch beschouwen sommige schrijvers de hertog als een bekwaam heerser en krijgt hij van Joel Rogers zelfs een plaats in de “World’s Great Men of Color”.
Men kan er zeker van zijn dat Alessandro niet wakker gelegen heeft van dit soort ideeën over raciaal heroïsme.  Katy Simpson Smith heeft het bijzonder goed verwoord: “Men zoekt nu naar visuele raciale kenmerken, niet omdat het toen voor hen belangrijk was, maar omdat het nu voor ons belangrijk is”.

Het is duidelijk dat het “Moorse uitzicht” van Alessandro voor zijn afstammelingen uit de latere periodes (vele leden van Europese vorstenhuizen waren immers verwant met de Medici via de persoon van Alessandro’s dochter Giulia) een veel groter probleem was dan voor zijn tijdgenoten of voor Alessandro zelf. Enerzijds heeft men achteraf zijn eventueel Moors zijn willen verdoezelen (er zijn zelfs kopieën van Pontormo’s portret gemaakt in de late 16de eeuw waar Alessandro blauwe ogen heeft!). Maar anderzijds heeft men het soms ook willen benadrukken want voor sommige (racistische) 19de-eeuwse schrijvers was Alessandro’s slecht bestuur en zijn tiranniek gedrag duidelijk een gevolg van zijn gekleurde afkomst. Zij hebben zijn “Moors zijn” gebruikt om hem in de vernieling te schrijven. Catherine Fletcher beweert dat Alessandro 2 keer vermoord is, de 1ste  keer met een dolk en een 2de keer met de pen. Dat is wellicht een zeer terechte uitspraak.

Een andere kijk op de zaak is die van Gaetano Pieraccini. Volgens hem was Alessandro geen mulat en kon zijn wangedrag dus alleen maar het gevolg zijn van het feit dat zijn moeder van zeer lage komaf was. Zelf had de hertog er ook alles aan gedaan om zijn moeder dood te zwijgen want voor hem was er geen raciaal probleem, maar hoogstens een sociaal probleem. Ugo Romagnoli, die ook van oordeel was dat Alessandro geen Moor was, beweert zelfs dat hij getracht heeft (of er in geslaagd is?) zijn moeder om die reden te laten vermoorden. Toen Simunetta haar zoon in een brief van 12 februari 1529 vroeg om haar en haar gezin uit de financiële nood te helpen (waarschijnlijk de enige keer dat zij contact met Alessandro heeft opgenomen), heeft hij haar compleet genegeerd. Na 1891 is deze brief, merkwaardig genoeg, uit de archieven verdwenen. Waarschijnlijk is dat het werk geweest van iemand die de afkomst van Alessandro wilde verdoezelen. Gelukkig was de inhoud van de brief reeds bekend gemaakt in enkele publicaties en het is dankzij die brief dat men er vanuit gaat dat Simunetta wel degelijk de moeder was van Alessandro.

Er zijn nog heel wat vragen rond de persoon en de afkomst van Alessandro, maar zelfs indien hij een gekleurde medemens geweest is (wat voor sommigen nog steeds niet vaststaat), dan nog mag hij niet beschouwd worden als een “zwart voorbeeld” of een “zwarte prins” ; het feit dat hij de zoon was (zelfs de bastaard) van een Medici, was voor hem, zijn tijdgenoten en zelfs de keizer ruimschoots voldoende.

JVL

Why Alessandro de’ Medici was not the “Black Prince” of Florence.

 In other articles, attention has already been paid to the fact that Duke Alessandro de' Medici was called il Moro and to the fact that he was the son of Pope Clement VII. While there is nearly unanimity  on the second item, this is not the case for the first. There are still authors who claim that Alessandro was not a Moor or a mulatto because his mother Simunetta was not either, but another group is convinced of the opposite. Although there is no concrete evidence (there are no known images of Alessandro's mother or reliable reports about her person), they nevertheless assume that Simunetta (and therefore Alessandro) were of "African origin". The looks of the Duke (based on images from the 16th century) and stories based on rumors by chroniclers from early centuries are convincing enough for them. On the basis of a painting by Allori they claim that Alessandro passed his Moorish features to his daughter Giulia (see article Maria Salviati and Bia or Giulia de’ Medici). However, it is not certain that the portrayed is indeed Giulia de' Medici and even if it was her,  similarities are not obvious.

Some contemporary authors, who are absolutely convinced that the Duke and his mother were of African origin, call Alessandro the "First Black Head of State of Western Europe" or give him the title of "Black Prince of Florence" as Catherine Fletcher did. This seems greatly exaggerated. It may sound very sensational, but it is difficult to call Alessandro a "black” prince or a “black” head of state: at best, he was a mulatto if Simunetta was a negra, and half a mulatto if his mother herself was already a mulatta. Any African roots are therefore far away and to call him “The African” (blogblackwomenin europe.com/alessandro-de-medici) is highly misleading!
The name "Black Prince" also suggests something charming, something kind,  but despite some attempts by some authors to put him in a positive light, his reign (1532-37) remains a "black" page in Florentine history. Nobody ever called him the "Black Tyrant of Florence", whereas that designation might have suited him better. Nor can one get rid of the impression that these authors are looking for a kind of a role model and that they have wanted to push the Duke into a role he has not played at all. Alessandro de' Medici was no Nelson Mandela or no Barack Obama.
In connection with Obama, reference can also be made to an anecdote starring Florentine mayor Dario Nardella. During the visit of the former President of the VSA's to  Florence in May 2017 the mayor wanted  to reveal to Obama in the Sala di Leo X  and the Sala di Clemente VII  of the Palazzo Vecchio the images of Alessandro painted there in 1558 by Vasari and Stradano, but Obama did not show up. Perhaps he had something else to do, no interest or no time, or… he knew the story of Alessandro and didn’t want to be compared to him.

On the cover of Catherine Fletcher's book (see p.1), one can see an example of the many portraits of the Duke to which many authors refer saying that he had "Moorish" features. The painting (which is preserved in the  depositi  of the Uffizi)  dates back to about 1585 and is a copy of a portrait by Girolamo Macchietti, which in turn was painted after a portrait by Bronzino. The Duke is depicted in full armor (following Vasari's example  from 1534).). In this case one can hardly speak of a “black” man.

Apparently Alessandro himself had few problems with his appearance and the way he was portrayed. Moreover, he accepted the portraits that Vasari, Pontormo, Cellini and others artists made of him without any disapproval (see article Was Alessandro il Moro really a Moor?). However he was not amused with the fact that he was called sometimes the “mule (the bastard) of Collevecchio”. After Alessandro’s birth Cardinal Giulio had arranged a marriage for Simunetta with a poor mule driver from Collevecchio, with whom she started a new family.
Being the natural son of a Medici (according to the official version his father was Lorenzo il Giovane) was far more important than his looks.  Emperor Charles V apparently had no problem with Alessandro (even though he would have been a Moor) when he gave his consent for a marriage between the Medici and his own bastard daughter Margret (later Parma). In 1532 Alessandro was appointed first Duke of Florence by his imperial father-in-law because he was a Medici and not because he (possibly) was a coloured man that had climbed the social ladder (as for instance Shakespeare’s Othello did).
To call him “the first black head of state in Western Europe” or  a “black prince” could  create the wrong impression because his tanned skin had nothing to do with his position as the ruler of Florence.

Very remarkable is the fact that the Italian version of Fletcher’s book got the more suitable title "il Principe Maledetto di Firenze" (principe in Machiavellian terms means "ruler" and  maledetto "cursed"). A “Cursed Ruler” is very different from a “Black Prince”
Alessandro’s government was indeed not a great success (one can hardly consider him a statesman) but nevertheless Joel Rogers calls him a capable ruler and mentions his name in his “World’s Great Men of Color”. One can be sure that Alessandro himself was not preoccupied with this kind of racial heroism. Katy Simpson Smith expresses it correctly: “We look for visual evidence of race not because it mattered to them at that time but because it matters for us now”.
His Moorish looks were a big problem for his descendants in later periods: many members of European royal houses were related to the Medici through Alessandro’s daughter Giulia. On the one hand one has tried to cover up his origins (there are copies of the Pontormo portrait in the late 16th century where Alessandro has even blue eyes!) but on the other hand some racist authors (especially in the 19th century) used his “coloured” descent to explain his bad government and his tyranny. Catherine Fletcher writes in her book that Alessandro was heavily criticized by historians just because he was Moorish; she may be right when she says that the duke was killed twice, once with a dagger and once with a pen.

A different view of the matter is that of Gaetano Pieraccini. He thinks that Alessandro was not a mulatto and that his bad behaviour and excesses were due to the fact that his mother was of very low descent. The duke was indeed very silent about her and he refused to contact her.  One could conclude that he did not have a racial problem but at most a social problem. Ugo Romagnoli, who also denies that the duke was a Moor, claims that he tried (or succeeded?) to have his mother killed for that reason. When Simunetta asked her son in a letter (February 12, 1529) for financial help (probably the only time that she contacted him) he completely ignored her. After 1891 the letter has strangely disappeared from the archives. This was probably done by someone who wanted to blur Alessandro’s descent. Fortunately, the contents of the letter had already been published and it is thanks to that letter that it is widely accepted that Simunetta was indeed Alessandro' mother.

There are still many questions about Alessandro de’ Medici’s origins but even if he was a coloured person (which is still disputed) he cannot be considered as a “black prince” or some kind of political example for coloured people. He was the bastard of a Medici and that was more than enough for him, for his contemporaries and even for the emperor.

Literatuur:

Brackett, J.                           Alessandro de’ Medici. In: Black Africans in Renaissance Europe (Ed. Earl, T. &
Lowe, K.)  Cambridge, 2000.
De Valdes y Cocom, M.      Giulia de’ Medici & her Portrait, in : the Florentine, 1995.
Firpo, M.                              Gli occhi azzurri di Alessandro de’ Medici.  In: Mitteilungen des Kunsthistorisches
Institutes in Florenz,   49 Bd, H3 (2005) pp. 413-426.
Fletcher, C.                           The Black Prince of Florence.  Oxford, 2016
Il Principe Maledetto di Firenze.   Rome, 2016.
Gallucci, M.                          Mistaken identities? Alessandro de’ Medici and the question of race. In: Journal for
Early Modern Cultural Studies, 2015, vol. 15 , nr.3.
Gates, H.L.                            Who was the first Black Duke? In: The Root (2013).
Pieraccini, G.                        La stirpe de’ Medici da Cafaggiolo (volume 1).    Firenze, 1924.
Rogers, J.A.                           World’s Great Men of Color (volume 2).     Cambridge, 1996.
Romagnoli, U.                      I Medici, profili e vicende.      Bologna, 1939.
Simpson Smith, K,             Viewing blackness trough the lives of the Medici (Literary Hub)   https://lithub.com
Van Laerhoven, J.                Alessandro de’ Medici il Moro (1512-37).    Kermt, 2019.
zie art. Was Alessandro de’ Medici il Moro werkelijk een Moor?
zie art. Maria Salviati en Bia of Giulia de’ Medici.
zie art. Was Alessandro il Moro de zoon van de paus?