Bezanten op het wapenschild van de Medici.

Fig. 1 Stemma Medici, San Lorenzo (Firenze)

De rode cirkels op het blazoen van de familie de’ Medici zijn al eeuwen lang een bron voor discussie en al of niet fantasierijke theorieën geweest.
Volgens een oude legende leefde er in de Mugello een zekere Averardo, een voorvader van de Medici, die als militair in dienst geweest was van Karel de Grote en die in een gevecht een vijandige reus zou gedood hebben waarbij die verscheidene deuken (de palle) met een knots in zijn schild geslagen had.
Die palle zouden echter ook de versterkende sluitingen (knoppen) van het (houten) schild kunnen geweest zijn (zie fig.1). Een ander verhaal heeft het over een kruisvaarder die 11 vijanden (het hoogst aantal bloedrode palle) gedood had.

In de 16de eeuw werd er dan gesproken over de pillen van het Medici-schild die moesten verwijzen naar de medicinale oorsprong van de familie (zie art. Staan er pillen op het Medici-blazoen?).
Aangezien de Medici ook bankiers geworden zijn wordt de theorie dat zij het schild van het Arte di Cambio (het schild van de wisselaars/bankiers) met de gouden palle op de rode achtergrond zouden omgekeerd hebben (rode palle op een gouden achtergrond) meer en meer aanvaard. Dezelfde praktijk was reeds toegepast toen het wapen van Firenze, de witte lelie op een rood veld veranderd werd in een rode lelie op een wit veld.
Palla betekent letterlijk bal, bol of kogel en voor sommige auteurs worden er op het schild gewichtjes van geldwisselaars afgebeeld. Het kunnen echter ook beurzen geweest zijn om de munten in te bewaren.

Volgens een recente theorie zouden de palle overgenomen zijn van Etruskische votiefbeeldjes, die de vorm van een uterus hadden die afgesloten was met bolletjes die men palle zou kunnen noemen en die symbool stonden voor vruchtbaarheid. De interesse voor de Etruskische cultuur dateert echter pas van in de 15de eeuw (met Lorenzo il Magnifico) en het wapenschild is veel ouder.
Verder is er dan ook nog de bewering dat de palle sinaasappelen zouden zijn, die een medische kracht hadden en die ook op een aantal schilderijen terug te vinden zijn (zie art. Waren de Medici fruithandelaars?).

In afwachting van nog andere suggesties kan er gewezen worden op het feit dat de ronde schijven op een wapenschild in de heraldiek bezanten genoemd worden. Net zoals een ster of een chevron of een maansikkel is een bezant een heraldisch symbool. Als die bezanten goud-of zilverkleurig zijn stellen zij muntstukken voor (de naam is afgeleid van oude Byzantijnse penningen) en verwijzen zij ongetwijfeld naar een familie die in de geldhandel actief was. Dat was o.a. het geval voor de families Federighi en Lamberti (zie fig.2 en 5).

Ook op het wapenschild van het Arte di Cambio zullen die goudkleurige schijven uiteraard muntstukken hebben moeten voorstellen (zie fig.3). Maar als die schijven of bezanten een andere kleur hebben spreekt men van “koeken of bollen” naar het Italiaans torte of palle. De rode bezanten van het Medici-schild zijn hier een voorbeeld van en, tenzij men geloof hecht aan de bewering dat de Medici het schild van de Cambio hebben omgekeerd, zijn het dus geen munten, maar heraldische symbolen die de belangrijkheid van de familie moesten illustreren. Vele families voerden in hun blazoen één of meerdere dergelijke bezanten.

Het aantal bezanten kon variëren: op het Medici-blazoen evolueerde het van 11 naar 6. Een gekleurde bezant kon een afbeelding meekrijgen: de blauwe bezant bovenaan het Medici-schild is opgevuld met 3 Franse lelies die Piero il Gottoso de’ Medici in 1465 van de Franse koning Lodewijk XI mocht laten invoeren (zie fig.4). De gouden of zilveren bezanten mochten geen afbeelding bevatten.

In de 16de eeuw kregen de platte schijven op het schild meer volume en werden ze op reliëfs en schilderijen of fresco’s als bollen, palle afgebeeld. Ook voor het blazoen van de Federighi was dat geval. Blijkbaar heeft men van de palle ook echte ballen willen maken, zoals dat te zien is op het wapenschild van paus Leo XI (Alessandro de’ Medici) aan het aartsbisschoppelijk paleis in Firenze. Dat had wellicht te maken met de pillentheorie.

Het was Dante Alighieri die in zijn Divina Commedia de gouden bezanten van het schild van de familie Lamberti palle dell oro genoemd had (Paradiso XVI, 110). Hij heeft de naam van de Lamberti in die verzen niet expliciet genoemd, en ook niet vermeld dat het bankiers waren, maar van Tignoso Lamberti weet men dat hij consul van het Arte di Cambio geweest is (zie fig.5).

Men is de term palle dan verder ook blijven gebruiken voor de bezanten op wapenschilden, maar die palle kunnen dus zowel munten als koeken zijn. Het zou verkeerd zijn om nu tot de conclusie te komen dat er echte koekjes op het wapenschild van de Medici staan. Dat doet denken aan het onzinnig fabeltje dat er ballen op het schild stonden omdat de Medici liefhebbers van het calcio (het historische voetbal) in Firenze waren. Het enige lid van de familie waarvan men weet dat hij het zelf speelde was Piero lo Sfortunato, de oudste zoon van Lorenzo il Magnifico. Maar het Medici-blazoen was veel ouder dan het calcio.

Tot nader order zijn de oudste geschilderde afbeeldingen van het schild te vinden in de Oude Sacristie van de kerk van San Lorenzo en dateren ze uit de tijd van Giovanni di Bicci (overleden en hier bijgezet in 1429). Het blazoen heeft de vorm van een echt schild en de 8 bezanten zouden hier volgens één van de theorieën ook de weergave zijn van de knoppen die het schild moesten versterken en bijeen houden (zie fig.1).

Het oudst bekende gebeeldhouwde Medici-wapenschild is te vinden op de sarcofaag van Guccio di Bonagiunta II di Galgano in het Battistero di San Giovanni. Guccio werd na zijn overlijden in 1314 bijgezet in een oude Romeinse sarcofaag (uit de 4de eeuw) met een deksel waarop 3 wapenschilden gesculpteerd zijn. Het schild met het Lam, dat verwijst naar het Arte della Lana (waar Guccio lid van was), wordt geflankeerd door 2 Medici-blazoenen met respectievelijk 6 en 9 bezanten (zie fig.6).

Fig. 6 Sarcofago Guccio de’ Medici (Battistero Firenze)

Guccio was een man van aanzien, hij was gonfaloniere di giustizia geweest in 1299, en wanneer hij in zijn sarcofaag gelegd werd heeft men daar uiteraard zijn wapenschild op aangebracht. Waarom het er 2 zijn is niet duidelijk: op het rechter schild zijn er 9 palle te zien onder een helm (die misschien verwijst naar zijn ridderschap) en het linker schild toont aan dat de 6 palle dus toen al in gebruik waren en niet dateren uit de 15de eeuw. De bewering dat de Medici begonnen waren met 11 palle (in de tijd van Giovanni di Bicci) en stelselmatig dat aantal verminderd hadden tot 6 (Piero il Gottoso) houdt dan ook geen stand meer.

Besluit:
De wapenschilden waren een erfenis van de feodaliteit en zijn waarschijnlijk ontstaan in de 12de eeuw. Het wapenschild van de Medici zou uit de 13de eeuw kunnen stammen wanneer Bonagiunta I de’ Medici, de betovergrootvader van Guccio, in 1215 lid van het Florentijns stadbestuur geworden was. De Medici waren toen ongetwijfeld al actief in de geldhandel, maar men hoefde geen bankier te zijn om bezanten in het schild te voeren.
Misschien is de theorie dat de beroemde palle heraldische bezanten (koeken) zijn die op het Medici-schild staan de gemakkelijkste, maar soms is de eenvoudigste oplossing voor een historisch probleem ook de juiste.

JVL

Bezants on the coat of arms of the Medici

The red circles on the coat of arms of the de' Medici family have been for centuries a source of discussion and speculation.
According to an old legend, a man called Averardo (a soldier of Charlemagne, living in the Mugello and presumably an ancestor of the Medici ) is said to have killed a hostile giant in a battle. The palle in Averardo’s shield, the dents, were the result of the blows of his enemy’s mace. But they also could have been the reinforcing closures (buttons) of his (wooden) shield (see fig.1).
Another story tells of an ancestor-crusader who killed 11 enemies (corresponding with the highest number of blood-red palle).

In the 16th century were introduced the pills of the Medici shield, refering to the medicinal origin of the family (see art. Are there pills on the Medici coat of arms?).
As the Medici became bankers, it was said that they reversed the shield of the Arte di Cambio (the shield of the changers/bankers): the golden palle on the red background turned into red palle on a gold background. The same practice had already been applied when the coat of arms of Florence, the white lily on a red field, was changed into a red lily on a white field.

Palla literally means ball, sphere or globe and some authors suggest that the palle on the shield are the weights of money changers. However, it may also have been purses to store the coins or the weights.
According to a recent theory, the palle came from Etruscan votive figurines, which had the shape of a uterus closed with spheres (or palle) symbolizing fertility. However, the interest in Etruscan culture only dates back to the 15th century (with Lorenzo il Magnifico) and the coat of arms is much older.
And then there is also the claim that the palle are reddish oranges with a medical power which can be seen on several paintings (see art. Were the Medici fruit traders?).

In anticipation of other theories, it can be pointed out that the round discs on a coat of arms are called bezants in heraldry. Just like a star or a chevron or a crescent moon, a bezant is a heraldic symbol. When these bezants are gold or silver-coloured, they represent coins (the name is derived from old Byzantine pennies) and undoubtedly refer to a family that was active in the money trade. This was for instance the case of the Federighi and Lamberti families (see fig.2 and 5).
These gold-coloured discs (coins) can also be found on the coat of arms of the Arte di Cambio (see fig.3). But when those discs or bezants have a different colour, they are called "cakes/cookies or balls" (in Italian torte or palle). So the red bezants of the Medici shield are, unless one believes the claim that the Medici reversed the shield of the Cambio, not coins, but heraldic symbols that were meant to illustrate the importance of the family. Many families had one or more such bezants in their blazon.

The number of bezants on the Medici shield varied from 11 to 6. A coloured bezant could be decorated with an image: the blue bezant at the top of the Medici shield is filled with 3 French lilies that Piero il Gottoso de' Medici was allowed in 1465 by the French king Louis XI to introduce in his coat of arms (see fig.3). The gold or silver bezants could not contain an image.

In the 16th century, the flat discs on the shield gained more volume and became spheres or palle as well on reliefs as on paintings or frescoes. This was also the case for the Federighi's blazon.
Apparently, they became real balls, as can be seen on the coat of arms of Pope Leo XI (Alessandro de' Medici) at the archbishop's palace in Florence. That may have had to do with the pill theory.

It was Dante Alighieri who in his Divina Commedia had called the golden bezants of the shield of the Lamberti family palle dell oro (Paradiso XVI, 110). He did not explicitly mention the name of de Lamberti in those verses, nor did he mention that they were bankers, but Tignoso Lamberti is known to have been consul of the Arte di Cambio (see fig.5).

So the words palle continued to be used for the bezants on coats of arms, but they can be both coins and cakes. It would be wrong to come to the conclusion that on the coat of arms of the Medici these “cakes” are real biscuits. This is reminiscent of the nonsensical fable that there were balls on the shield because the Medici were fans of the calcio (historical football) in Florence. The only member of the family who is known to have participate in it was Piero lo Sfortunato, the eldest son of Lorenzo il Magnifico. But the Medici coat of arms was much older than the calcio.

Until further notice, the oldest painted images of the Medici shield can be found in the Old Sacristy of the Church of San Lorenzo and date back to the time of Giovanni di Bicci (deceased and interred here in 1429). The blazon has the shape of a real shield and according to one of the theories the 8 bezants would also represent the buttons that were supposed to strengthen the shield an hold it together (see fig.1).

The oldest known sculpted Medici coat of arms can be found on the sarcophagus of Guccio di Bonagiunta II di Galgano in the Battistero di San Giovanni. After his death in 1314, Guccio was buried in an old Roman sarcophagus (from the 4th century) covered with a lid on which 3 coats of arms were chiselled. The shield with the Lamb, which refers to the Arte della Lana (of which Guccio was a member), is flanked by 2 Medici blazons with 6 and 9 bezants respectively (see fig.6).
Guccio was a man of distinction, he had been gonfaloniere di giustizia in 1299, and when he was laid in his sarcophagus his coat of arms was put on the lid. Why there are 2 is not clear: on the right shield there are 9 palle under a helmet (which may refer to his knighthood) and the left shield shows that the 6 palle were already in use at that time and do not date from the 15th century. The claim that the Medici started with 11 palle (in the time of Giovanni di Bicci) and systematically reduced that number to 6 (Piero il Gottoso) therefore no longer holds up.

Conclusion:
The coats of arms were a legacy of feudalism and probably originated in the 12th century. The coat of arms of the Medici could date from the 13th century when Bonagiunta I de' Medici, Guccio's great-great-grandfather, had become a member of the Florentine city council in 1215. The Medici were undoubtedly already active in the money trade at that time, but one did not have to be a banker to carry bezants in the shield. Perhaps the statement that the famous palle are heraldic bezants (cakes) is the simplest theory, but sometimes the easiest solution to a historical problem is also the right one.

Literatuur:

Casini, B.         I “Libri d’Oro” della Nobilità Fiorentina e Fiesolana.    Firenze, 1993.
Gavitt, Ph.       Charity and children in the Renaissance (Ospedale degli Innocenti). Michigan, 1990
Grassellini, E. Profili Medicei.   Firenze, 1982.
Jelbert, R.        The Medici coat of arms and Etruscan votive sculpture (In: The journal of the
                        Heraldry Society, vol.III, 2020).
Postma, R.H.   hvnf.nl/index/Betekenis van figuren en kleuren in de heraldiek.htm
Van Laerhoven, J. De opkomst van de familie de’ Medici in de Florentijnse republiek (1150-1469).
                            Herk-de-Stad, 2012.
                            zie art. Staan er pillen op het wapenschild van de Medici?
                           zie art. Waren de Medici fruithandelaars?