La Festa della Rificolona

La festa della Rificolona.

Op 7 september wordt in Firenze het feest van de Rificolona gevierd, waarbij honderden Florentijnen met zelf gemaakte lantaarntjes samen komen op de Piazza della Santissima Annunziata in het centrum van de stad. Volgens de traditie werd de Maagd Maria geboren op 8 september en om dat te vieren kwamen mensen reeds van in de 17de eeuw van het omliggende platteland naar Firenze. Zij vertrokken al op de vooravond van het feest naar de stad om de volgende dag op tijd in de basiliek aanwezig te zijn voor de misviering en hadden dus de nodige lantaarntjes bij om hun pad te verlichten. De nacht konden zij doorbrengen in de kloostergang van de kerk. Bij wijze van offergaven hadden zij landbouwproducten bij zich, maar op de duur groeide dat uit tot het houden van een markt op de piazza waar zij hun waren te koop aanboden.
Heden ten dage staan er nog altijd kraampjes vóór de basiliek waar men zelfgemaakte producten zoals honig, olie, kaas etc. kan kopen.

Fig. 1 Piazza della SS Annunziata

Op de dag van het feest wordt de piazza ’s avonds gevuld met ouders en hun kinderen die met hun op een stok geplaatste zelf gefabriceerde lampions uit papier, karton of stof willen uitpakken. Bovenaan de lantaarn is een opening gelaten voor de brandende kaars (zie fig.1). De lampjes kunnen de meest uiteenlopende vormen aannemen en er worden nu zelfs workshops georganiseerd om ze te leren vervaardigen. Op het einde van de festiviteiten wordt de mooiste lampion bekroond.

In de kerk worden hymnen gezongen, maar op straat klinken, onder muzikale begeleiding,  populaire liedjes zoals “ona, ona, ona, oh che bella rificolona, la mia l’é coi fiocchi, la tua l’é coi pidocchi” (“ona, ona, ona, wat een mooie rificolona, het mijne is met linten, het jouwe zit vol luizen”).

Sedert de jaren 50 wordt het feest ook nog verder gezet op de Arno, waar de plaatselijke roeiclub met verlichte en versierde bootjes voor een feeëriek schouwspel zorgt (zie fig.2).

Fig. 2 Rificolone sull’ Arno

In vroegere dagen was het in feite een pelgrimstocht die vertrok van aan de basiliek van Impruneta naar de basiliek van la Santissima Annunziata. Tegenwoordig wordt er nog steeds zo’n voettocht georganiseerd, maar de meeste deelnemers komen rond 20 uur uit de verschillende stadswijken samen op de Piazza della Signoria (zie fig.4) om dan langs de kathedraal en de Via dei Servi naar de basiliek te wandelen, die dan uitzonderlijk tot 23 uur geopend blijft.

De lampionnetjes worden rificolone genoemd, maar eigenlijk heeft het woord een andere etymologische betekenis. Wanneer de boeren eertijds naar de stad kwamen hadden zij hun beste kleren aan en soms konden zij, vooral de vrouwen, daar nogal eens in overdrijven. In Firenze wordt een vrouw die zich zwaar opgetut heeft nog altijd een rificolona genoemd. De naam is afgeleid van fiera culone wat verwijst naar het achterste van een boerin. Naar het schijnt waren de boerinnen tijdens het feest ook zeer vrijgevig met hun charmes, waar het Florentijnse mansvolk dankbaar van gebruik wist te maken.

Fig. 3 Porta Camollia Guerra di Siena (Palazzo Vecchio)

Zeer merkwaardig is de verwijzing die soms gemaakt wordt naar het schilderij van Vasari en Stradano in het Palazzo Vecchio met de Inname van de Porta Camollia. Bij de nachtelijke aanval werden er immers ook lantaarns gebruikt die het uitzicht hebben van de rificolone (zie fig.3). Het feest zou dan ontstaan zijn na de intocht van het Florentijnse leger in Siena, maar aangezien de gebeurtenis zich voordeed op 26 januari (1554) en weinig te maken heeft met een pelgrimstocht ter ere van de geboorte van Maria, moet men er weinig feestelijks achter zoeken. Men kan alleen maar vaststellen dat het gebruik van dergelijke rificolone blijkbaar een antieke vorm van ambulante straatverlichting was.

Zoals dat met vele feesten het geval is, zijn de feestvierders de oorsprong van de gebeurtenis al lang vergeten, maar daarom wordt er niet minder plezier gemaakt; vooral de kinderen kijken ieder jaar naar uit naar hun Festa della Rificolona.

JVL

Voor bewegende beelden zie:   Rificolona 2021: festa in Piazza / VIDEO - FOTO (firenzetoday.it)

The feast of Rificolona.

On September 7, the feast of the Rificolona is celebrated in Florence, when hundreds of Florentines with self-made lanterns gather in the Piazza della Santissima Annunziata in the center of the city. According to tradition, the Virgin Mary was born on September 8 and to celebrate this, already from the 17th century people came from the surrounding countryside to Florence. They left for the city on the eve of the feast to be present in the basilica the next day in time for the celebration of mass and therefore they used the necessary lanterns to illuminate their path. They could spend the night in the cloister of the church. By way of offerings they had agricultural products with them, but in the long run this grew into holding a market in the piazza where the farmers sold their wares.
Today there are still stalls in front of the basilica where one can buy homemade products such as honey, oil, cheese etc.

On the evening of the feast, the piazza is filled with parents and their children who want to show their self-made lanterns placed on a stick and made of paper, cardboard or fabric. At the top of the lantern is an opening for the burning candle (see fig.1 ). The lantarns have the most diverse shapes and workshops are now even organized to learn how to manufacture them. At the end of the festivities, the most beautiful lantern gets a reward.

Hymns are sung in the church, but in the streets one can hear more popular songs with musical accompaniment such as " ona, ona, ona, oh che bella rificolona, la mia l'é coi fiocchi, la tua l'é coi pidocchi" ("ona, ona, ona, ona, what a beautiful rificolona, mine with bows is tied, in yours lice do reside").

Since the 50es the feast continues on the Arno, where the local rowing club with illuminated and decorated boats provides a fairytale spectacle (see fig.2).

Fig. 4 Piazza della Signoria

In earlier days the feast was a pilgrimage that departed from the Basilica of Impruneta to the Basilica of la Santissima Annunziata. Nowadays, such a walk is still organized, but most participants from the different city districts gather around 8 pm in the Piazza della Signoria (see fig.4) and then stroll along the cathedral and Via dei Servi to the basilica, which then exceptionally remains open until 11 pm.

The lanterns are called rificolone, but actually the word has a different etymological meaning. When the farmers used to come to the city they wore their best clothes and especially the women, were often overdressed. In Florence, a woman who has been heavily dressed up is still called a rificolona.  The name is derived from  fiera culone which refers to the behinds of a farmer's wife.  It seems that the peasant women were also very generous during the party with their charms, which the Florentine men knew how to make grateful use of.

Very remarkable is the reference that is sometimes made to the painting of Vasari and Stradano in the Palazzo Vecchio with the Capture of the Porta Camollia. During the night attack, lanterns were also used that have the appearance of the rificolone (see fig. 3). The feast would then have been celebrated after the entry of the Florentine army into Siena, but since the event occurred on January 26 (1554) and has little to do with a pilgrimage in honor of the birth of Mary, there is little festive to be found. One can only conclude that the use of such rificolone was apparently an ancient form of itinerant street lighting.

As is the case with many celebrations, the revelers have long forgotten the origin of the event, but therefore no less fun is made; especially children look forward to their  Festa della Rificolona  every year.

Moving images:   Rificolona 2021: festa in Piazza / VIDEO - FOTO (firenzetoday.it)