Maria de' Medici, de vergeten dochter van Piero il Gottoso
Maria de’ Medici, de vergeten dochter van Piero il Gottoso
Van Piero de’ Medici (il Gottoso) en Lucrezia Tornabuoni wordt gezegd dat zij niet alleen de ouders waren van Lorenzo en Giuliano de’ Medici, maar ook van 3 dochters, met name Maria, Bianca en Lucrezia (die ook als Nannina bekend stond).
Bianca (genoemd naar Bianca Maria Visconti) was in 1459 getrouwd met Guglielmo de’ Pazzi en Nannina was in 1466 in het huwelijk getreden met Bernardo Rucellai. Maria was getrouwd met Lionetto de’ Rossi, maar over haar is verder bijzonder weinig bekend en zij is het onderwerp van heel wat gissingen en verhalen geworden.
Wat wordt er verteld en geschreven?
1. Maria was de oudste dochter van Piero en Lucrezia
2. Maria was een natuurlijk kind van Lucrezia van vóór of tijdens haar huwelijk met Piero; de vader zou
Conte Vernio de’ Bardi zijn (een familielid van Contessina de’ Bardi, de moeder van Piero)
3. Maria was een natuurlijk kind van Piero met een onbekende vrouw. van vóór of tijdens zijn huwelijk
4. De 3 dochters van Piero en Lucrezia staan op het fresco (1459/60) van Gozzoli in de Cappella dei Magi
(te paard en met pluimen).
5. De 5 kinderen van Piero en Lucrezia verschijnen op de Madonna Magnificat van Botticelli.
6. Enkel Bianca en Nannina zijn te zien op Ghirlandaio’s fresco’s van de Tornabuoni-kapel.
Betrouwbare feiten:
1. Piero en Lucrezia zijn gehuwd op 3 juni 1444.
2. Bianca is geboren op 10 sept. 1445.
2. Nannina (Lucrezia) is geboren op 14 februari 1448.
3. Lorenzo is geboren op 1 januari 1449.
4 Giuliano is geboren op 25 oktober 1453.
5. Luigi de’ Rossi is geboren op 6 aug.1474.
6. Maria is gestorven in maart 1479 in Lyon.
Betrouwbare bronnen:
1. In zijn Ricordi (maart 1473) spreekt Lorenzo enkel van zijn zussen Bianca en Nannina (Tomas)
“ed ebbe detto nostro padre di Madonna Lucrezia di Francesco Tornabuoni nostra madre sette figliuoli, quattro masti, e tre femmine, de’ quali restiamo al presente quattro, dua masti e dua femmine, cioè Giuliano mio fratello d’età anni (19) ed io d’anni 24, e la Bianca donna di Guglielmo de’ Pazzi, e la Nannina donna di Bernardo Rucellai”
2. De Ricordi van Piero bij de dood van Cosimo (1464) vermelden alle mannelijke en vrouwelijke
leden van de familie die stof voor kleren nodig hebben voor de rouwstoet, behalve Maria (Gori)
3. In een brief aan Piero uit 1467 schrijft Lucrezia dat Clarissa Orsini (de aanstaande bruid van Lorenzo)
meer dan “gewoon” is, maar toch niet kan wedijveren met Maria, Lucrezia en Bianca (Ross).
E tutto racolto, giudichiamo la fanciulla asai più che comunalle ma non da coparalla alla Maria, Lucrezia e Bianca”
Argumentering:
Indien Maria de oudste dochter van Piero én Lucrezia zou geweest zijn (zoals Pieraccini, Tomas en De Roover beweren), dan is er een probleem met de datering: Piero en Lucrezia zijn getrouwd in juni 1444 en Bianca was hun eerste kind, geboren op 10 september 1445. Maria kan dus in dat geval alleen maar een natuurlijk kind geweest zijn van vóór hun huwelijk. Als Maria een love child zou geweest zijn van Piero en Lucrezia van vóór hun huwelijk (wat echter nergens bevestigd wordt) zou zij als een echte Medici erkend zijn geweest en niet overal “vergeten” zijn geworden.
Sara Frydman beweert in haar historische roman dat Maria een natuurlijk kind geweest is van Lucrezia en Conte Vernio de’ Bardi. Graaf Vernio zou Lucrezia zwanger gemaakt hebben, maar Cosimo il Vecchio zou dan (samen met haar vader Francesco Tornabuoni) beslist hebben om een huwelijk tussen hen beide te verhinderen. Lucrezia zou dan reeds in verwachting van Maria geweest zijn, toen zij op 3 juni 1444 met Piero il Gottoso getrouwd is. Dit vrij ongeloofwaardig verhaal wordt, vreemd genoeg (en zonder verdere details), bevestigd door Marco Simonetta.
Verder blijft de vraag of Maria vóór of tijdens het huwelijk van Piero en Lucrezia geboren is. Toen zij trouwde met Piero was Lucrezia nog net geen 17 jaar oud (zij is geboren op 22 juni 1427). Als Maria vóór haar huwelijk geboren is zou Lucrezia het kind dus op nog jongere leeftijd moeten gehad hebben en minstens 1 jaar vóór de geboorte van Bianca (d.w.z.sept.1444) en dat lijkt vrij onwaarschijnlijk.
Dat Lucrezia Piero tijdens hun huwelijk zou bedrogen hebben en een natuurlijk kind zou gehad hebben is, gezien de lofbetuigingen die zij gekregen heeft als vrome, trouwe en liefhebbende echtgenote, vrijwel uitgesloten. Bovendien is de kans klein dat Piero zoiets zou geaccepteerd hebben en dan zou Maria denkelijk ook niet de naam de’ Medici gekregen hebben.
Het lijkt verder ook onwaarschijnlijk dat Lucrezia in haar brief (gepubliceerd door J. Ross) aan haar echtgenoot zou spreken over “hun dochters” indien Maria geen kind van Piero zou geweest zijn, maar het resultaat van een slippertje van harentwege. Aangezien Bianca voluit Bianca Maria genoemd werd, is de volgorde waarin Lucrezia haar dochters in de brief vermeldt; Maria, Lucrezia en Bianca (zie bron 3), van groot belang en kan er geen verwarring bestaan over het feit dat het wel degelijk om 3 meisjes en niet over 2 gaat. Dit zou wel het geval geweest zijn mocht zij over Bianca Maria (2 of 1?) en Lucrezia gesproken hebben.
Maria zal dus eerder een natuurlijk kind van Piero geweest zijn en een onbekende moeder van vóór zijn huwelijk (geboren tussen 1440 en 1444) dat Lucrezia in haar gezin heeft opgenomen. Indien Maria pas ca. 1454/55 geboren zou zijn, na Giuliano (zoals I.Walter schrijft), is het niet uitgesloten dat Piero dus een scheve schaats gereden heeft tijdens zijn huwelijk. Maar dan kan zij moeilijk de “oudste” dochter zijn. Haar exacte geboortedatum en/of huwelijksdatum zouden in de zaak meer duidelijkheid kunnen brengen, maar die data zijn voorlopig nog steeds onbekend.
Van Piero wordt ook gezegd (Genealogy Geni) dat hij een natuurlijke zoon, Giovanni, zou gehad hebben die geboren zou zijn vóór 1444. Hij werd niet in het gezin opgenomen, maar verbleef bij zijn onbekende moeder (of haar familie) en zou later getrouwd zijn met een zekere Luigia di Giovanni de’ Medici, uit een zijtak, maar dat verhaal wordt nergens bevestigd. Aangezien Piero geboren is in 1416, was hij in het begin van de jaren 40 zeker oud genoeg om vader te worden.
Zeer merkwaardig is het feit dat Piero Maria in de lijsten voor de begrafenis van haar grootvader Cosimo (1 augustus 1464), nergens vernoemd heeft. Voor iedereen werd er stof voor rouwkleren voorzien, (ook voor Bianca en Nannina) behalve voor Maria.
Ofwel was zij afwezig (om één of andere reden zoals ziekte?) ofwel hoorde zij er niet bij te zijn. Wanneer Maria reeds vóór 1464 zou getrouwd geweest zijn (Pernis zegt ca.1459) met Lionetto de’ Rossi (die sinds 1453 werkzaam was in het Medici-bankfiliaal van Genève dat daarna naar Lyon verhuisd was) kan haar afwezigheid daardoor verklaard worden. Cosimo was evenwel haar grootvader en een reis naar Firenze om zijn begrafenis bij te wonen zou wellicht toch niet onoverkomelijk geweest zijn.
Maar andere auteurs (zoals Tewes en Walter) vermelden dat zij pas in 1474 getrouwd is met de’ Rossi, die manager van het filiaal van Lyon was geworden in 1470, zodat zij dus in 1464 nog niet in Lyon kan geweest zijn. Volgens Tim Parks had hun huwelijk vlak vóór 1470 plaats.
Naar het schijnt was Lionetto de’ Rossi een natuurlijk kind en het was in die tijd niet ongewoon dat hij dan met een ander natuurlijk kind, in dit geval Maria de’ Medici, in het huwelijk was getreden.
Indien Maria pas in 1454/55 zou geboren zijn, was zij bij de begrafenis van Cosimo ca. 8/9 jaar en misschien te jong, maar aan de mannelijke kant was de 10-jarige Giuliano wel aanwezig. Als ze vroeger zou geboren zijn (tussen 1440 en 1444) was zij minstens 19 jaar en kan haar leeftijd geen reden geweest zijn voor haar afwezigheid.
Wanneer tijdens het bezoek van Pius II aan Firenze en de Medici in 1459/60 Bianca en Nannina (toen 14 en 11 jaar oud) een muzikaal optreden verzorgden voor de paus werd er (volgens Inge Walter) enkel gesproken over een 3de meisje dat hen zou begeleid hebben. Mocht dat meisje Maria geweest zijn, dan zou zij toch ook met naam en toenaam genoemd zijn. Als Maria pas ca. 1454/55 geboren werd, was zij waarschijnlijk nog te jong om aan het optreden te participeren, maar indien zij echter vóór 1444 geboren werd, is er geen aanwijsbare reden voor haar afwezigheid, tenzij zij absoluut niet muzikaal zou geweest zijn (?) of tenzij zij er niet bij kon zijn of mocht zijn.
Zeer belangrijk is het feit dat Lorenzo il Magnifico haar niet vernoemt in zijn Ricordi van 15 maart 1473. Hij zegt dat zijn vader en moeder in totaal 7 kinderen gehad hebben en dat er op het moment dat hij zijn Ricordi schrijft nog slechts 4 in leven zijn: hijzelf, zijn broer Giuliano en zijn zussen Bianca en Nannina. Hieruit werd dan verkeerdelijk besloten dat Maria dus vóór 15 maart 1473 overleden was, maar dat is onmogelijk aangezien zij haar zoon Luigi op 6 augustus 1474 in Lyon op de wereld gezet heeft (bevestigd door Marco Simonetta).
Maria is gestorven in 1479 en op 11 maart begraven in de kerk van de Jacobijnen in Lyon en wanneer Lionetto is teruggekeerd naar Firenze in 1485 (en opgesloten wegens fraude en slecht beheer) werd de kleine Luigi waarschijnlijk opgenomen in het gezin van Lorenzo en Clarissa. Van Luigi, die kardinaal is geworden, is geweten dat hij een jichtlijder was, …net zoals zijn grootvader Piero.
Lionetto is blijkbaar na de verjaging van de Medici terug in ere hersteld want in mei en juni 1496 was hij in Firenze verkozen tot prior.
Fig.1 Cappella dei Magi (B.Gozzoli)
Dat het de 3 zussen zijn, Maria, Bianca en Nannina, die samen op het fresco in de Cappella dei Magi verschijnen (te paard en met pluimen op hun hoed) is nog steeds overal te lezen (zie fig.1), maar wie van de 3 dan juist Maria kan zijn is echter niet duidelijk. Sommige kunstcritici voeren (terecht) aan dat het 3 pages van de Medici-hofhouding zijn die afgebeeld worden en niet de 3 meisjes want vrouwen namen immers niet deel aan de optocht. De 3 pluimen kunnen alleszins verwijzen naar het embleem van Piero..
Dat Botticelli’s Madonna Magnificat (1481-83) een weergave is van het gezin van Lucrezia Tornabuoni (met inbegrip van Maria), is erg betwistbaar (zie het desbetreffend artikel) en kan dus geen uitsluitsel brengen over haar positie binnen het gezin.
Op de fresco’s in de Tornabuoni-kapel van de Santa Maria Novella heeft Domenico Ghirlandaio madonna Lucrezia verscheidene keren afgebeeld.
Op de scène met de Geboorte van de Maagd Maria zit zij rechts als de Heilige Anna in het kraambed en komen (volgens Maike Vogt) enkel haar dochters Bianca (met het blauwe kleed) en Nannina (met het rode kleed) haar een bezoek brengen (zie fig.2). De vrouw in het paars zou Clarissa Orsini, de vrouw van il Magnifico zijn.
Er zijn nog vele andere interpretaties gegeven aan dit fresco en deze scène, maar nergens is er sprake van Maria. Ghirlandaio en zijn atelier hebben aan de fresco’s gewerkt tussen 1486 en 1490 en misschien heeft hij Maria er niet bijgeplaatst omdat zij reeds overleden was (1479) , maar dat waren toen ook al madonna Lucrezia (1482) en Bianca de’ Medici (1488).
Fig. 2 Geboorte van Maria (D.Ghirlandaio, Cappella Tornabuoni, Santa Maria Novella)
Besluit:
Maria de’ Medici is een natuurlijke dochter van Piero il Gottoso geweest (van vóór zijn huwelijk) die door zijn echtgenote Lucrezia in haar gezin is opgenomen, maar die niet op de begrafenis van haar grootvader kon (mocht?) aanwezig zijn en die door haar halfbroer Lorenzo in zijn Ricordi (bewust?) over het hoofd werd gezien.
JVL
Maria de’ Medici, the forgotten daughter of Piero il Gottoso
It is said that Piero de' Medici (il Gottoso) and Lucrezia Tornabuoni were not only the parents of Lorenzo and Giuliano de' Medici, but also of 3 daughters, Maria, Bianca and Lucrezia (called Nannina). Bianca (named after Bianca Maria Visconti) was married to Guglielmo de' Pazzi in 1459, Nannina married Bernardo Rucellai in 1466 and Maria was the wife of Lionetto de’ Rossi.
Very little is known about Maria and she has become the subject of many guesses and stories.
What has been told and written?
1. Maria was the eldest daughter of Piero and Lucrezia.
2. Maria was a natural child of Lucrezia before or during her marriage to Piero; the father would then
be Conte Vernio de' Bardi (a relative of Contessina de' Bardi, Piero's mother).
3. Maria was a natural child of Piero and an unknown woman.
4. The 3 daughters of Piero and Lucrezia can be seen on the fresco (1459/60) by Gozzoli in the Cappella
dei Magi (on horseback and with plumes).
5. The 5 children of Piero and Lucrezia appear on Botticelli’s Madonna Magnificat.
6. Only Bianca and Nannina appear on Ghirlandaio’s fresco’s in the Tornabuoni Chapel.
Reliable facts
1. Piero and Lucrezia were married on June 3, 1444.
2. Bianca was born on September, 1445.
2. Nannina (Lucrezia) was born on February 14, 1448.
3. Lorenzo was born on January 1, 1449.
4 Giuliano was born on October 25, 1453.
5. Luigi de’ Rossi was born on August 6, 1474.
6. Maria died in Lyon in March 1479.
Reliable sources:
1. In his Ricordi (March 1473) Lorenzo speaks only of his sisters Bianca and Nannina (Tomas see p.1)
2. In the preparing lists (mourning clothes) for the funeral of Cosimo (1464) Piero did mention all
members of the family (male and female) in his Ricordi, except Maria (Gori).
3. In a letter from Lucrezia to Piero (1467) she writes that Clarissa Orsini, Lorenzo’s bride-to-be is
much above common, but that she can't compete with Maria, Lucrezia and Bianca (Ross see p.1).
Arguments:
If Maria had been the eldest daughter of Piero and Lucrezia (according to Pieraccini, Tomas and De Roover) there would have been a problem with the dating: Piero and Lucrezia were married in June 1444 and Bianca was their first child, born on September 10, 1445. So if Maria was older she can only be a premarital natural child. If Mary had been a love child of Piero and Lucrezia from before their marriage (which is not confirmed) she would have been recognized as a “true” Medici and not have been “forgotten”.
Sara Frydman claims in her historical novel that Maria was a natural child of Lucrezia and Conte Vernio de' Bardi. Count Vernio would have made Lucrezia pregnant, but Cosimo il Vecchio would then have decided (together with her father Francesco Tornabuoni) to obstruct a marriage between the two of them. In this way Lucrezia was already expecting Mary when she married Piero il Gottoso on June 3, 1444. This rather implausible story has been confirmed (without further details and quite unexpectedly) by Marco Simonetta.
The question remains whether Maria was born before or during the marriage of Piero and Lucrezia. When Lucrezia married Piero, she was not even 17 years old (she was born on June 22, 1427). If Maria was born before her marriage, Lucrezia should have had the child at a very young age and at least 1 year before the birth of Bianca (i.e. Sept.1444) and that seems very unlikely.
That Lucrezia would have cheated on Piero during their marriage and given birth to a natural child is practically excluded because she was known as a devout, faithful and loving wife. Moreover, there is little chance that Piero would have accepted her mistake and then Maria would not have been given the name de' Medici. It also seems unlikely that Lucrezia would speak in her letter (published by J. Ross) to her husband about "their daughters" if Maria had not been a child of Piero (see p.1), but the result of adultery on her part. Since Bianca was called Bianca Maria in full, the order in which Lucrezia mentions her daughters Maria, Lucrezia and Bianca in this letter (see source 3) is of great importance and it is clear that she speaks about 3 and not about 2 girls. This would not have been the case if she had mentioned them as Bianca Maria (2 or 1?) and Lucrezia.
So Maria must have been a natural child of Piero and an unknown woman (born between 1440 and 1444 before his marriage) which Lucrezia had included in her family. If Maria was born around 1455 (after Giuliano says Inge Walter), one cannot exclude that Piero fathered her during his marriage. But in this case she can hardly be the "oldest" daughter. Her exact date of birth and/or marriage could clarify the matter but these dates are still unknown.
It is also said (Geneology Geni) that Piero had a natural son called Giovanni, born before 1444. He was taken care off by his unknown mother (or her family) and married afterwards with a certain Luigia di Giovanni de’ Medici from a side branch of the Medici. But that story is not confirmed. Since Piero was born in 1416, he was certainly old enough in the early 40s to father children.
Very curious is the fact that Piero (and also his mother Contessina) did not mention Maria in the list of members to attend the funeral of grandfather Cosimo. Either she was absent (for some reason like illness?) or she wasn't supposed to be there. If Maria was already married before 1464 (M.Pernis says 1459) with Lionetto di Benedetto de' Rossi (who was since 1453 an employee in the Medici bank branch of Geneva that was afterwards moved to Lyon) this could explain her absence. Cosimo, however, was her grandfather and a trip to Florence to attend the funeral would not have been insurmountable.
But other authors (Tewes, Walter) say that she was only married in 1474 to de’ Rossi who had become manager of the Lyon branch in 1470. In that case she could not have been in Lyon in 1464. According to Parks, their marriage took place just before 1470.
Lionetto de' Rossi was apparently a natural child and it was not uncommon in those days that he married another natural child, in this case Maria de’ Medici.
If Maria had not been born until 1454/55, she would have been about 8/9 years old at Cosimo's funeral and perhaps too young, but on the male side the 10-year-old Giuliano was present. If she had been born earlier (between 1440 and 1444), she would have been at least 19 years old and it that case age could not have been a reason for her absence.
When during Pius II's visit to Florence and the Medici in 1459/60 Bianca and Nannina (14 and 11 years old at that time) gave a musical performance for the pope, there was (according to Inge Walter) talk of a 3rd girl who had accompanied them. If that girl had been Maria, she probably would have been called by her name. If Maria was born about 1454/55, she was probably too young to participate in the performance, but if she was born before 1444, there is no identifiable reason for her absence, unless she would not have been musical at all (?) or unless she could not or should not have been there.
Very important is the fact that Lorenzo il Magnifico did not mention her in his family records dating from March 15, 1473. He wrote that his mother and father had a total of 7 children and that at the time he was writing his Ricordi there were only 4 alive: himself, his brother Giuliano and his sisters Bianca and Nannina (see p.1). This has led to the wrong conclusion that Maria had died before March 15, 1473, but that is impossible since she gave birth to her son Luigi in Lyon on August 6, 1474 (confirmed by Marco Simonetta). Maria died in 1479 and when Lionetto returned to Florence in 1485 (and was imprisoned for fraud and poor management), Luigi was probably accepted into Lorenzo and Clarissa's household. He became a cardinal in 1517 and he is known to be a gout sufferer… like his grandfather Piero. Lionetto was apparently reinstated after the expulsion of the Medici because in May and June 1496 he was elected prior in Florence.
That the 3 sisters, Maria, Bianca and Nannina appear on the fresco in the Cappella dei Magi (on horseback and with plumes on their hat) can be widely read (see fig.1) but which of the 3 is supposed to be Maria is unknown. Some art critics may be right when they argue that not the 3 sisters but 3 pages of the Medici court are depicted. Women were not participating at the parade. The 3 plumes definitely refer to the emblem of Piero.
That Botticelli’s Madonna Magnificat (1481-83) could be an image of Lucrezia Tornabuoni's family (including Maria), is very debatable (see other article) and therefore cannot give a definitive answer about her position within the family.
In the Tornabuoni Chapel of the Santa Maria Novella, Ghirlandaio painted several portraits of Lucrezia (see fig.2). In the scene with the Birth of the Virgin Mary, she sits on the right as Saint Anna in childbirth and (according to Maike Vogt) only her daughters Bianca (in blue) and Nannina (in red) come to visit her. The woman in purple would then be Clarssa Orsini, the wife of il Magnifico.
Many other interpretations have been given to this fresco and this scene, but not one mentions Maria. Ghirlandaio and his studio worked on the frescoes between 1486 and 1490 and maybe he did not paint Maria because she was already dead by that time (1479), but so were madonna Lucrezia (1482) and perhaps also Bianca de' Medici (1488).
Conclusion:
Maria de' Medici was a natural (and premarital) daughter of Piero il Gottoso, who was accepted in her household by his wife Lucrezia, but who could not (was not allowed to?) be present at her grandfather's funeral and who was overlooked (consciously?) by her half-brother Lorenzo in his Ricordi.
Literatuur::
De Roover, R. The rise and decline of the Medici bank. Cambridge, 1963.
Frydman, S. Le Lys de Florence. Saga des Médicis, vol.2. Parijs, 2005
Genealogy Geni www.geni.com
Gori, O. Contessina de’ Medici...lettere familiari (scritti in onore di G. Arnaldi). Rome, 2001.
Parks, T. Het Medici geld. Amsterdam, 2005.
Pernis, M & Adams, L. Lucrezia Tornabuoni and the Medici. New-York, 1996.
Pieracccini, G. La stirpe dei Medici di Cafaggiolo, vol.2. Firenze, 1924/1986.
Ross, J. Lives of the early Medici as told in their correspondence. Londen, 1910.
Simonetta, M. Luigi de’ Rossi: in Dizionario biografico degli Italiani, vol 88 (2017).
Tewes, G. R. Kampf um Florenz - die Medici im Exil (1494-1512). Keulen, 2011.
Tomas,N. The Medici Women: gender and power in Renaissance Florence. Ashford, 2003.
Van Laerhoven, J. zie art. Botticelli’s Madonna del Magnificat
Vogt-Lüerssen, M. Medici Bilder-Galerie, www.kleio.org/de/geschichte/stammtafeln/vip/ 640 ba
Walter, I. Der Prächtige Lorenzo und seine Zeit. München, 2003.
Walter, I. Piero de’ Medici, in: Dizionario biografico degli Italiani, vol.73 (2009).