Michelangelo, de verloren Hercules en de gigantische sneeuwman van het Palazzo Medici.

Fig. 1 Hercules (Rafael, Ashmolean Oxford)

Nadat Michelangelo Buonarroti reeds in 1489 (als jonge talentvolle kunstenaar) in Lorenzo de’ Medici’s School van San Marco opgenomen was mocht hij na de dood van il Magnifico in april 1492 verder blijven rekenen op de gastvrijheid en het sponsorschap van Lorenzo’s oudste zoon en opvolger Piero (bijgenaamd lo Sfortunato). Nog in datzelfde 1492 had Michelangelo van Piero de opdracht gekregen voor een groot marmeren beeld van Hercules (ca. 2,5 meter) dat een eerbetoon moest zijn aan zijn overleden vader. In augustus 1495 werd het vermeld in de inventaris van de kostbaarheden en kunstwerken die Piero na zijn verjaging in november 1494 had moeten achterlaten in Firenze. Vervolgens is de Hercules in handen gekomen van de familie Strozzi, die het cadeau gedaan heeft aan het Franse koningshuis. Het beeld is daarna (18de eeuw?) verloren gegaan en er is nergens een beschrijving van gevonden, maar misschien is de tekening die Rafael gemaakt heeft van de Jonge Hercules (en bewaard wordt in het Ashmolean Museum van Oxford) gemaakt naar Michelangelo’s origineel (zie fig. 1). Dat wordt ook gezegd van Rubens’ Jonge Hercules uit het Louvre.

Het is best mogelijk dat de fameuze sneeuwman die Buonarroti gemaakt heeft in januari 1494 ook een soort kopie van zijn Hercules geweest is of reeds een soort van voorstudie van zijn David uit 1501.
Op 20 januari 1494 was er over Firenze een sneeuwstorm losgebroken die de stad onder een dik pak sneeuw bedolven had. In zijn dagboek schreef Luca Landucci dat de sneeuwval die gepaard ging met felle rukwinden 24 uur geduurd had en tot in de huizen was doorgedrongen. Ook de cortile van het Palazzo Medici was ondergesneeuwd en het verhaal (van Convidi en Vasari) gaat dat Piero de’ Medici aan zijn vriend, huis-en leeftijdsgenoot Michelangelo gevraagd had om een grote sneeuwman te maken. Sommige critici hebben in dat verband de opmerking gemaakt dat een groot artiest als Michelangelo zich niet zou verlaagd hebben om een sneeuwman te maken, maar de uitdaging om met een apart soort materiaal te werken en te laten zien tot wat hij in staat was, zullen de jonge kunstenaar (19 jaar) zeker niet tegengehouden hebben. In dat verband kan zeker ook de link gelegd worden met de hedendaagse ijs-en zandsculptuurtentoonstellingen, die ook tijdelijk zijn maar daarom niet als minderwaardig beschouwd worden.
De sneeuwman moet zeer groot geweest zijn en zal ongeveer een week blijven staan zijn vooraleer hij gesmolten is. Landucci vertelt dat de jongeren in Firenze na een sneeuwbui figuren in de sneeuw maakten, die soms de vorm van dieren (zoals leeuwen) konden aannemen, maar een dergelijke reusachtige figuur (die in latere tijden zou doen denken hebben aan de Yeti of de “Verschrikkelijke Sneeuwman”) had men blijkbaar nog nooit gezien. Hoe de sneeuwman er moet uitgezien hebben is niet geweten en achteraf heeft menig kunstenaar zijn fantasie aangaande het gebeuren de vrije loop gelaten (zie fig.2 & 3).

Fig.2 Michelangelo en de sneeuwman (A. Torcchio, Look & Learn Magazine)

Dat Piero met zijn opdracht de spot zou willen drijven hebben met Michelangelo of hem hebben willen vernederen, lijkt onwaarschijnlijk en men kan zich voorstellen dat de 2 jonge kerels het nodige plezier gemaakt hebben en de sneeuwman misschien wel met sneeuwballen bekogeld hebben. Die waren in ieder geval veel onschuldiger dan de stenen waarmee enkele hooligans in 1504 Michelangelo’s David bestookt hadden toen die pas op de Piazza della Signoria geplaatst was (zie art. Michelangelo en de neus van David).

Landucci vertelt dat Firenze, na de grote sneeuwval van januari, in juni 1494 geteisterd werd door zware overstromingen. De calamiteiten kregen een vervolg toen in november Piero de’ Medici en zijn broers ten gevolge van de komst van koning Karel VIII van Frankrijk uit hun vaderstad werden verdreven. Giovanni en Giuliano de’ Medici konden in 1512 terugkeren, maar net zoals de sneeuwman was Piero (“de Onfortuinlijke”) geen lang leven beschoren: op 29 december 1503 sneuvelde hij op amper 31-jarige leeftijd aan de Garigliano (zie art Michelangelo’s Slag bij Cascina en de dood van Piero lo Sfortunato).

JVL

Michelangelo, the lost Hercules and the gigantic snowman of Palazzo Medici

In 1489 Michelangelo Buonarroti was already a member of Lorenzo de' Medici's School of San Marco (as a young talented artist), and after the death of il Magnifico in April 1492, he could continue to count on the hospitality and sponsorship of Lorenzo's eldest son and successor Piero (nicknamed lo Sfortunato, “the Unfortunate”). In that same year 1492, Piero had asked Michelangelo to make a huge marble statue of Hercules (ca. 8 feet) as a tribute to his late father. In 1495 it was mentioned in the inventory of the valuables and works of art that Piero had to leave behind in Florence after his expulsion in November 1494. Subsequently, the Hercules came into the hands of the Strozzi family, who gave it as a gift to the French royal family. The statue was lost (18th century?) and no description of it has been found, but perhaps the drawing Rafael made of the Young Hercules (kept in the Ashmolean Museum of Oxford) was made after Michelangelo's original (see fig. 1). This is also said of Rubens' Young Hercules from the Louvre.

It is quite possible that the famous snowman that Buonarroti made in January 1494 was also a kind of copy of his Hercules or already a kind of preliminary study for his David from 1501?
On January 20, 1494, a blizzard had broken loose over Florence that had buried the city under a thick layer of snow. In his diary, Luca Landucci wrote that the snowfall, accompanied by strong gusts of wind had lasted 24 hours and had penetrated many houses. The cortile of the Palazzo Medici was filled with snow and the story (by Convidi and Vasari) goes that Piero de' Medici had asked his house guest, friend and peer Michelangelo to make a big snowman. Some critics have made the comment that a great artist like Michelangelo would not have lowered himself to make a snowman, but the challenge of working with a different kind of material and showing what he was capable of will certainly not have stopped the young artist (19 years old). In this context, the link can also be made with the modern ice and sand sculpture exhibitions, which are also temporarily but not considered inferior.

Fig. 3 Michelangelo and the snowman (British illustrated magazine The Quiver 1893).

The snowman must have been very large and will have remained standing for about a week before it melted. Landucci says that after a snowstorm the young people in Florence made figures in the snow, which could sometimes take the form of animals (such as lions), but such a giant figure (who in later times would have been reminiscent of the Yeti or the "Terrible Snowman") had apparently never been seen. What the snowman must have looked like is not known and afterwards many artists have let their imagination about the event run free (see fig.2 & 3).

That Piero would have wanted to mock Michelangelo with his demand or humiliate him, seems very unlikely and one can imagine that the 2 youngsters have had the necessary fun and may have pelted the snowman with snowballs. These were, in any case, much more innocent than the stones that were thrown by some hooligans at Michelangelo's David in 1504 when it had found its place in the Piazza della Signoria (see art. Michelangelo and the nose of David).

Landucci relates that after the great snowfall of January Florence was ravaged by heavy flooding in June 1494. The calamities continued in November when Piero de’ Medici and his brothers were expelled from their hometown as a result of the arrival of King Charles VIII of France. Giovanni and Giuliano de' Medici were able to return in 1512, but just like the snowman, Piero ("the Unfortunate") did not have a long life: on December 29, 1503 when he was only 31, he perished on the Garigliano river (see art. Michelangelo’s Battle of Cascina and the death of Piero lo Sfortunato).

Literatuur:

Convidi, A.                  Vita di Michelangelo. Pisa, 1823
Dussler, L e.a.             Buonarroti, Michelangelo. In: Dizionario biografico, vol.15 (1972).
Ettlinger, L.                  Hercules Fiorentinus. In: Mitteilungen des Kunsthistorischen Institutes in
                                    Florenz, 16. Bd., H. 2 (1972), pp. 119-142
Hatrich, G.                   Michelangelo’s snowman (april 2021).
Holroyd, C.                 Michelangelo Buonarroti, chapter 1. Londen, 1903.
Landucci, L.                Diario Fiorentino dal 1450 al 1516. Firenze, 1883.
Michelangelo. The Political Significance of the Hercules · Reconstructing the Lost Hercules ·
Fordham  Art History.
Smallwood, K.             That time Michelangelo made the best snowman in the entire world.
In: Fact Friend, aug. 2020.
Van Laerhoven, J.        Piero de’ Medici, de “ Onfortuinlijke” (1472-1503). Kermt, 2019.
                                    Leonardo & Michelangelo a Firenze. Kermt, 2017.
zie art. Michelangelo en de neus van David.
zie art. Had de leermeester van Michelangelo Vlaamse origines?
zie art. Michelangelo’s Slag bij Cascina en de dood van Piero lo Sfortunato.
Vasari, G.                    The Lives of the Artists (Michelangelo). Aylesbury, 1991.