Pogingen tot staatsgreep van magnaten in het Firenze van de 14de eeuw.
Pogingen tot staatsgreep van magnaten in het Firenze van de 14de eeuw.
De 14de eeuw stond bol van de opstanden en complotten. Naast de sociale revoltes had Firenze ook regelmatig af te rekenen met politiek getinte samenzweringen tegen het regime en pogingen tot staatsgreep, o.a. in 1323, 1340, 1343, 1344 en 1360. De magnaten of de grandi probeerden hun (met de Ordinamenti di giustizia van Giano della Bella) verloren gegane status te herwinnen terwijl de popolani dat juist wilden vermijden.
1) Het magnatencomplot van 1323:
De politieke instabiliteit en de aanslepende oorlogssituatie hadden de Florentijnen er in het begin van de 14de eeuw toe aangezet om hun lot te leggen in de handen van een buitenlands beschermheer. Robert van Anjou, de koning van Napels, had die opdracht aanvaard (van 1313 tot 1321), maar veel meer dan het consolideren van het Welfisch bewind tegen het “Ghibellijnse gevaar” met de daarmee gepaard gaande verbanningen, had hij niet kunnen verwezenlijken (zie fig.1).
Fig.1 Robert I de Wijze (Napolitaanse School, eind 15de e., Museo di Capodimonte)
Met het oog op de militaire dreiging van Ugo della Faggiola en Castruccio Castracani werden de verbannen magnaten door de Florentijnse signoria (stadsregering) aangezocht om een bijdrage te leveren (met geld of manschappen) en kregen zij de belofte om te mogen terugkeren (1). Maar toen dat gevaar (tijdelijk) bezworen was werd die belofte niet ingelost en besloten de magnaten om in augustus 1323 een staatsgreep te ondernemen.
Een legertje van 60 ruiters en 1500 infanteristen was naar Firenze opgerukt en moest daar in de nacht van 10 op 11 augustus door de stedelijke magnaten worden binnen gelaten. Maar de groep was opgemerkt geworden en er werd meteen alarm geslagen, zodat de putsch werd afgeblazen.
De vermoedelijke leiders, Amerigo di Corso Donati, Tegghia di Neri Frescobaldi en Lotteringo Gherardini werden gearresteerd en veroordeeld tot een boete van 2.000 flor. en een verbanning van 6 maanden. Men kon hen alleen ten laste leggen dat zij de signoria van het complot (waar zij enkel kennis van hadden en niet aan hadden deelgenomen) niet op de hoogte gebracht hadden.
De “Rechtsregels” uit 1293 werden nog strenger toegepast en in april 1325 kreeg de zaak nog een staartje toen er een proces gevoerd werd tegen Tommaso di Lipaccio Frescobaldi, die beschuldigd werd van verraad en collaboratie met Castracani.
Met de komst van de volgende beschermheer, Karel van Anjou de hertog van Calabrië (1325-28) en zijn toenmalige vicaris Gualtieri di Brienne, veranderde er weinig en bleven de eisen van de magnaten dode letter.
2) Het Allerheiligencomplot van 1340:
Op 1 november 1340 werd in Firenze het zogenaamde Allerheiligencomplot ontrafeld. Het was een samenzwering van een aantal families van grandi onder leiding van de families Bardi en Frescobaldi tegen het bewind van Jacopo de’ Gabrielli da Gubbio. Hij was de zoon van Cante de’ Gabrielli, de vertegenwoordiger van paus Bonifatius VIII en de podestà (de hoogste rechtsmagistraat) die in 1302 de Witte Welf Dante Alighieri in verbanning gestuurd had (zie fig.2).
Nadat Jacopo de’ Gabrielli reeds in 1331, net zoals zijn vader, benoemd was tot podestà van Firenze, werd hij in april 1335 aangesteld tot beschermheer van de republiek (met een jaarlijks salaris van 10.000 flor.). In 1339 werd hij voor 2 jaar bevorderd tot capitano di guerra. De regering van de grote gilden had hem in dienst genomen in verband met de Pisaanse oorlog en om de magnati te beletten hun politieke rechten terug op te eisen.
Fig.2 Cante de‘ Gabrielli (Frederic Leighton, 1871, Birmingham Museums Trust).
Piero di Gualterotto dei Bardi en Bardo di Simone dei Frescobaldi werden beschouwd als de leiders van de samenzwering waarbij zich ook een aantal andere Florentijnse families van magnati hadden aangesloten. Uit de contado kregen zij steun van de graven van Guidi (uit de Mugello), de Pazzi (uit de Valdarno), de Guazzalotti (uit Prato) de Tarlabi (uit Arezzo) en de Belforti (uit Volterra). Het was de bedoeling dat de complotteurs op 1 november met de nodige militaire ondersteuning Firenze zouden binnenvallen om Gabrielli te doden en de signoria te vervangen. Zeer waarschijnlijk waren Bardi en Frescobaldi nog rancuneus in verband met een boete die Gabrielli hen (onterecht?) had opgelegd. Piero was veroordeeld tot een boete van 6.000 flor. wegens het slaan van een dienaar van Gabrielli en Bardo moest 3.700 flor. betalen voor een zogezegde godslastering.
Het elimineren van Gabrielli was, volgens de samenzweerders, het hoofddoel van de actie, maar het plegen van een staatsgreep om terug in het bestuur van de stad te zetelen en de buitenland politiek te kunnen bepalen zou zeker voor de Bardi van groot nut geweest zijn om de financiële situatie van de bank, die er op het einde van de jaren 30 al niet meer zo goed voorstond, terug in goede banen te sturen. Vooral de verhoudingen met Napels waren daarbij van groot belang (zie art. De Florentijnse bankiersfamilie de’ Bardi en de financiële crash van 1345).
Alles liep echter mis toen Andrea de’ Bardi, de broer van Piero, zijn mond voorbij gepraat had tegen zijn schoonbroer Jacopo degli Alberti, die niet geaarzeld had om de signoria in kennis te stellen van het complot. Net zoals prior Francesco di Lotto Salviati was gonfaloniere Taldo Valori een vriend van de Bardi en wou hij aanvankelijk geen actie ondernemen tegen het plan (waarvan hij misschien op de hoogte was?), maar capitano Gabrielli liet meteen de stadspoorten sluiten en op 1 november geraakten de rebellen niet verder dan de Oltrano waar de Bardi, de Rossi en de Frescobaldi hun residenties hadden.
Sommige families van magnati, zoals de Donati, de della Tosa en de Cavicciuli, steunden de rebellie niet en waren al naar het Palazzo dei Signori getrokken om de signoria te beschermen. Hun afwijkende houding had te maken met het conflict tussen de Zwarte en de Witte Welfen (2).
Podestà Maffeo da Ponte Carradi besloot echter om met een kleine delegatie op de Ponte Rubaconte te gaan onderhandelen met de opstandelingen (die van de Oltrarno hun versterkte vesting gemaakt hadden) en hen ervan te overtuigen om de geplande aanval op te geven. Zijn optreden had succes want de rebellen zagen af van verdere acties en trokken zich terug in hun kastelen van de contado.
Reeds op 2 november werd er een lijst opgesteld met 30 namen van mannen die bij het complot betrokken waren. Behalve 13 leden van de familie Bardi en 12 van de Frescobaldi werden er nog 5 leden van de Rossi, Nerli, Angiolieri en Ubertini in beschuldiging gesteld (3). Later zouden daar nog een reeks namen aan toegevoegd worden van Florentijnen die hun bezittingen zagen geconfisqueerd worden.
Piero de’ Bardi en zijn broer Andrea waren kunnen vluchten naar hun kastelen in Vernio (ten noorden van Prato) en Mangona (in de Mugello). Het Allerheiligencomplot kreeg in de volgende jaren nog een verlengstuk toen er 9 leden van de familie Guidi werden veroordeeld die, samen met de Ubertini, de Ubaldini en de Pazzi, de strijd vanuit hun kastelen in de contado waren blijven verder zetten. In 1342 werden Biordo di Vieri en Giovanni di Ricco de’ Bardi, Antonio degli Adimari, Bindo dei Pazzi en Paniccia en Jacopo di Bardo Frescobaldi tot rebel verklaard. Schiatta di Lapo Frescobaldi werd zelfs ter dood veroordeeld en onthoofd.
3) De staatsgreep tegen de hertog van Athene:
Wanneer dan in augustus 1342 Gualtieri di Brienne als beschermheer in Firenze werd binnen gehaald werd aan de magnaten amnestie verleend en kregen ze hun bezittingen terug. Van deelname aan het stadsbestuur was echter weinig te merken en toen bleek dat de tirannieke hertog vooral op eigen profijt uit was, werd hij nog geen jaar later in juli 1343 door de ganse Florentijnse bevolking, magnati, popolo grasso en popolo minuto aan de deur gezet (zie art. Firenze en de hertog van Athene). Bij de samenzwering waren leden van de families Acciaiuoli, Bardi (4), Medici, Donati, Frescobaldi, Magalotti, Albizzi, Rucellai, Pazzi en Strozzi betrokken.
Gedurende een zeer korte tijd zag het er goed uit voor de magnati toen zij onder leiding van bisschop Angelo Acciuaioli samen met 7 popolani in een 14-koppige balìa zetelden, maar toen zij probeerden om de Ordinamenti van della Bella af te schaffen kwam het op 22 september 1343 weer tot rellen waarbij hun huizen andermaal ten prooi vielen aan brandstichting en plundering door het plebs. Een regering van popolani nam het bewind in handen en de magnaten moesten opnieuw bakzeil halen. Sommige grandi, zoals de Rossi, deden in december een aanvraag om zich te laten verklaren tot popolani, maar dat werd hen geweigerd. Er werden zelfs nog enkele leden van hun familie verbannen met de confiscatie van hun bezittingen tot gevolg.
4) De samenzwering van Corso Donati (1344):
Na de verjaging van de hertog van Athene in 1343, waar Corso di Amerigo Donato ook al bij betrokken was, had hij in de lente van 1344 samen met zijn neven Manno en Pazzino di Apardo Donati een complot tegen de pas geïnstalleerde volksregering op touw gezet. Corso was de kleinzoon van de beruchte Corso Donati (zie art. Zwarte en Witte Welfen) en de zoon van Amerigo (uit 1323) en koesterde het plan om met buitenlandse hulp (van Luchino Visconti uit Milaan?) en met de steun van magnati uit de contado de macht over te nemen.
Er werd echter een brief van Corso gericht aan “Lombardische tirannen” ontdekt en hij werd samen met 6 leden van de Ubertini (uit Arezzo) en Trenta de’ Pazzi (uit de Valdarno) voor verraad veroordeeld. Dat waren Ghibellijnse rebellen die ook reeds betrokken waren geweest bij het Allerheiligencomplot van 1340 en de bedoeling hadden om de magnaten (ook de feodale magnati van de contado) terug aan het bewind te brengen.
Met de financiële crash van 1345, de hongersnoden van 1346/47 en de grote pestepidemie van 1348 kwam er een einde aan de volksregering en gingen enkele nieuwe families (de Albizzi, de Ricci, de Strozzi en de Medici) van het popolo grasso stilaan de macht naar zich toe trekken.
5.De samenzwering van de Ricci (1360):
Die families gingen elkaar ook die macht betwisten en in de jaren 50 vormden zich 2 groepen: de oude (naar eigen zeggen “echte”) Welfische aristocratie rond de Albizzi, de Pazzi, de Altoviti, de Rucellai en de Strozzi en de “nouveaux riches” met de minder radicaal Welfisch gezinde Ricci, Medici, Ridolfi, en Quaratesi, In tegenstelling tot de groep rond de Albizzi, hadden de Ricci en hun aanhangers ernstige problemen met de expansiepolitiek van de paus. Dat had in 1375 zelfs geleid tot de Oorlog van de 8 Heiligen (zie art. De Oorlog van de 8 Heiligen).
De partij van de Albizzi vond steun bij de Parte Guelfa, die de tegenstanders van het Welfisme (die beschuldigd werden van Ghibellinisme) wist uit te schakelen door hen als ammoniti (“gewaarschuwd”) te beschouwen en hen op die manier van hun politieke rechten te beroven.
Terwijl er nochtans op de lijst van veroordeelden geen lid van de familie Ricci te vinden is, wordt er toch gesproken van het Ricci-complot. Dat kan alleen maar te maken hebben met het feit dat de families die betrokken waren bij de samenzwering behoorden tot de groep van de Ricci (5).
In december 1360 werden Pino dei Rossi, Niccolò di Guido Frescobaldi, Attaviano Brunelleschi, Andrea di Tello da Lisca, Luca di Feo Ugolini, Pazzino Donati, Beltramo de’ Pazzi, Tommaso degli Adimari, Peliccia di Bindo Gherardini, Niccolò del Buono en Domenico di Donato Bandini veroordeeld wegens poging tot staatsgreep (6). De leider van het complot was Bartolommeo di Alamanno de’ Medici, die reeds in 1358 samen met de meeste andere samenzweerders een ammunizione van de Parte Guelfa had gekregen.
Het complot van 1360 was een poging van een aantal misnoegde magnaten, maar ook popolani om het groeiend oligarchisch regime (van niet-bevriende families) omver te werpen en de macht van de Parte Guelfa aan banden te leggen. In feite waren het meestal aan elkaar verwante families die vooral wegens persoonlijke motieven tot de actie waren overgegaan. Kroniekschrijver Giovanni Villani vermeldt ook dat er zich bij de samenzweerders rancuneuze lanaiuoli (wolhandelaars) bevonden (met name Luca di Feo Ugolini, Andrea da Lisca en Niccolò del Buono) die geruïneerd waren door de oorlog met Pisa (7).
Hun poging tot staatsgreep werd echter snel in de kiem gesmoord nadat Bartolomeo de’ Medici de zaak besproken had met zijn broer Salvestro (de leider van de volksgezinde popolani). Die had niet getwijfeld om de signoria op de hoogte te brengen van het complot dat volgens hem weinig kans op slagen had en om zijn broer te behoeden voor het maken van een verkeerde keuze.
Terwijl de 2 zondebokken Del Buono en Bandini onthoofd werden op 31 december 1360 konden de andere samenzweerders op de vlucht gaan. Salvestro had hen en zijn broer de kans gegeven om het hazenpad te kiezen. Zij werden veroordeeld tot een verbanning en hun geconfisqueerde bezittingen kwamen in handen van de Parte Guelfa. Het was diezelfde Salvestro de’ Medici die in de jaren 70 zelf acties ging ondernemen om de dictatuur van de Parte aan banden te leggen (zie art. Salvestro de’ Medici en de Balìa die de opstand van de Ciompi niet kon vermijden).
Besluit:
De complotten van 1323, 1340, 1344 en 1360 waren pogingen geweest van in hoofdzaak magnaten om zich te herpositioneren binnen het staatsbestel. Hun belangrijkste doel was het afschaffen van de “Rechtsregels” van Giano della Bella uit 1293 die hen nog altijd parten speelden. Zij waren van oordeel dat de economisch sterksten van de republiek ook het politiek systeem moesten domineren en konden zich niet verzoenen met het bewind van nieuwe rijken uit het popolo grasso. Die laatsten konden meestal het popolo minuto aan hun kant krijgen en in tijden van crisis waren de magnaten de kop van jut en waren het altijd hun huizen die door het plebs werden aangevallen en geplunderd.
(1) Geschiedschrijver Giovanni Villani, die zelf lid was van de signoria in januari en februari 1322 schrijft hier uitvoerig over in zijn Nuova Cronica.
(2) Er waren Witte en Zwarte magnaten net zoals er Welfische en Ghibellijnse magnaten geweest waren. De Donati waren Zwarte Welfen en de Bardi
behoorden tot de Witte fractie Ook binnen éénzelfde familie konden er tegenstellingen zijn.
(3) Op de lijst van de Allerheiligen-samenzweerders stond ook de naam van Simone de Geri de’ Bardi, de echtgenoot van (Dante’s) Beatrice Portinari.
Hij was ook al in 1301 (als Witte Welf) in verbanning gestuurd.
(4) Van de Bardi hebben na de val van Brienne enkel nog Barduccio di Deo (in 1340, 1342 en 1347) en Bartolo di Jacopo (in september 1343) zitting gehad
in de signoria. Deze laatste had samen met Berto di Stoldo Frescobaldi deelgenomen aan de samenzwering tegen de hertog.
(5) De Ricci zelf waren er blijkbaar niet bij betrokken want in 1360, 61, 64, 66 en volgende jaren zat er telkens een vertegenwoordiger van de familie
(Uguccione of Rosso di Riccardo) in de Tre Maggiori (de 3 executieve stadsraden).
(6) Giovanni Boccaccio was goed bevriend met enkele van de samenzweerders en uit vrees voor represailles zag hij zich genoodzaakt om de wijk te nemen
naar Certaldo. Donato Bandini’s dochter Margherita was getrouwd met Francesco Datini, “ de koopman van Prato”.
(7) Luca di Feo dei Ugolini was nochtans in 1355, 57 en 59 lid geweest van de Tre Maggiori en dus blijkbaar niet uitgesloten van deelname aan het bestuur.
JVL
Attempted coup d'état by Florentine magnates in the 14th century.
The 14th century was overloaded with revolts and plots. In addition to the social uprises, Florence regularly had to deal with conspiracies against the regime and attempted coups in 1323, 1340, 1343, 1344 and 1360. The magnates or the grandi tried to regain their political status (which they had lost because of Giano della Bella' s Ordinamenti di giustizia) while the popolani wanted to avoid this.
1) The magnate conspiracy of 1323:
The political instability and the protracted war situation had prompted the Florentines in the early 14th century to place their fate in the hands of a foreign protector. Robert of Anjou, the king of Naples, had accepted this assignment (from 1313 to 1321), but he had not been able to achieve much more than consolidating the Guelph rule by banishing most of the Ghibelline opponent.
£In view of the military threat from Ugo della Faggiola and Castruccio Castracani the exiled magnates were asked by the Florentine signoria (the city government) to contribute (with money or troops) and were promised to return (1). But when the danger was temporarily averted, that promise was not fulfilled and the magnates decided to undertake a coup d’état in August 1323.
On the night of August 10, the urban magnates would open the city gates to let in a group of 60 horsemen and 1500 infantrymen. But they were spotted and when the alarm was raised the attack was cancelled.
The suspected leaders, Amerigo di Corso Donati, Tegghia di Neri Frescobaldi and Lotteringo Gherardini were arrested and merely sentenced to a fine of 2,000 florins and a 6-month banishment. They could only be charged with not having informed the signoria of the plot.
The "Rules of Justice" (the Ordinamenti) from 1293 were applied even more strictly and in April 1325 the case got an aftermath when a trial was held against Tommaso di Lipaccio Frescobaldi, accused of collaborating with Castracani.
With the arrival of the next patron, Charles of Anjou, the Duke of Calabria (1325-28) and his then vicar Gualtieri di Brienne, little changed and the demands of the magnates remained hollow phrases.
2) The All Saints' Conspiracy of 1340:
On November 1st 1340, the so-called All Saints' Conspiracy was discovered in Florence. It was a conspiracy of a number of families of grandi led by the families Bardi and Frescobaldi against the rule of Jacopo de' Gabrielli da Gubbio. He was the son of Cante de’ Gabrielli, the representative of Pope Boniface VIII and the podestà (the highest magistrate) who had sent the White Guelph Dante Alighieri into exile in 1302 (see fig.2).
Serving already as podestà of Florence in 1331 and protector of the republic in April 1335 (with an annual salary of 10,000 florins) Jacopo was appointed capitano di guerra for 2 years in 1339. The government of the great guilds had called upon him because of the war with Pisa and in order to prevent the magnati from regaining their political rights.
Piero di Gualterotto dei Bardi and Bardo di Simone dei Frescobaldi were named as the leaders of the conspiracy and joined by a number of other Florentine magnate families. From the contado they received support from the counts of Guidi (from the Mugello), the Pazzi (from the Valdarno), the Guazzalotti (from Prato), the Tarlabi (from Arezzo) and the Belforti (from Volterra). The plan was that the conspirators would invade Florence on November 1st with the necessary military support, kill Gabrielli and replace the signoria. Bardi and Frescobaldi were probably still vindictive about a fine that Gabrielli had (wrongful?) imposed on them. Piero was sentenced to a fine of 6,000 flor. for beating a servant of the capitano and Bardo had to pay 3,700 florins for a so-called blasphemy.
The elimination of Gabrielli was the main goal of the action, but the staging of a coup d'état to regain control of the city and determine the foreign policy could certainly have been of great use to the Bardi to improve the financial situation of their bank. Relations with Naples were of particular importance (see art. The Florentine banking family de' Bardi and the financial crash of 1345).
However, everything went wrong when Andrea de' Bardi, Piero's brother, had talked his mouth off to his brother-in-law Jacopo degli Alberti, who could not wait to inform the signoria of the plot. As well as prior Francesco di Lotto Salviati, gonfaloniere Taldo Valori was a friend of the Bardi and initially did not want to take any action (perhaps he was aware of the plan?), but capitano Gabrielli had the city gates closed and on November 1st, the rebels could not get any further than the Oltrano where the Bardi, the Rossi and the Frescobaldi had their palazzi.
Some magnate families, such as the Donati, the della Tosa, and the Cavicciuli, did not support the rebellion and had already moved to the Palazzo dei Signori to protect the signoria. Their deviant attitude had to do with the conflict between the Black and the White Guelphs (2).
But then podestà Maffeo da Ponte Carradi decided to negotiate with the insurgents (occupying the Oltrarno) on the Ponte Rubaconte hoping to convince them to abandon their attack. His action was successful because the rebels refrained from further actions and retreated to their castles of the contado.
Already on November 2nd , a list was drawn up with 30 names of men involved in the plot. In addition to 13 members of the Bardi family and 12 of the Frescobaldi, 5 members of the Rossi, Nerli, Angiolieri and Ubertini were indicted (3). Later a series of names would be added to the list and all their Florentine possessions were confiscated.
Piero de’ Bardi and his brother Andrea had fled to their castles in Vernio (north of Prato) and Mangona (in the Mugello).
The All Saints' Conspiracy got a sequel in the following years when 9 members of the Guidi family were convicted. Together with the Ubertini, the Ubaldini and the Pazzi, they had continued the fight from their castles in the contado . In 1342, Biordo di Vieri and Giovanni di Ricco de' Bardi, Antonio degli Adimari, Bindo dei Pazzi and Paniccia and Jacopo di Bardo Frescobaldi were declared rebels. Schiatta di Lapo Frescobaldi was even sentenced to death and beheaded.
3) The putsch against the Duke of Athens:
When Gualtieri di Brienne was brought in as the lord protector of the city in August 1342, the magnates were granted amnesty and their possessions were returned. However, there was little sign of participation in the city council and when it turned out that the tyrannical duke was mainly out for his own benefit, he was thrown out by the entire Florentine population, magnati, popolo grasso and popolo minute, less than a year later in July 1343 (see art. Florence and the Duke of Athens). The conspiracy involved members of the Acciaiuoli, Bardi (4), Medici, Donati, Frescobaldi, Magalotti, Albizzi, Rucellai, Pazzi and Strozzi families.
For a very short time things looked good for the magnati as they seated together with 7 popolani in a 14-member balìa. But when they tried to abolish the Ordinamenti of della Bella, it came to riots on September 22nd 1343, and their houses were once again looted by the plebs. A government of popolani took control and the magnates had to back down again. Some grandi, such as de Rossi, applied in December to be declared as popolani, but they were refused. Some members of their family were even exiled, resulting in the confiscation of their possessions.
4) The Conspiracy of Corso Donati (1344):
After the expulsion of the Duke of Athens, Corso di Amerigo Donato launched a plot against the newly installed people's government in the spring of 1344. He was the grandson of the notorious Corso Donati (see art. Black and White Guelphs) and the son of Amerigo and was planning to overtake the regime with foreign help (from Luchino Visconti from Milan?) and with the support of magnati from the contado .
However, a letter from Corso addressed to some "Lombard tyrants" was discovered and he was convicted for treason along with 6 members of the Ubertini (from Arezzo) and Trenta de' Pazzi (from the Valdarno). These were all Ghibelline rebels who had also been involved in the All Saints' Conspiracy of 1340 and still hoping to bring the magnates (including the feudal magnati of the contado) back in power.
With the financial crash of 1345, the famines of 1346/47 and the great plague epidemic of 1348, the people's government came to an end and some new families (the Albizzi, the Ricci, the Strozzi and the Medici) of the popolo grasso gradually came to power.
5) The Conspiracy of the Ricci (1360):
As a result of the struggle for power between this new families, it came to the creation of 2 large political groups in the 50s. Opposite the old (or the “real’) Guelph aristocracy with the Albizzi, the Pazzi, the Altoviti, the Rucellai and the Strozzi, stood the group of the so-called "nouveaux riches" with the less radical Guelph families such as the Ricci, Medici, Ridolfi, and Quaratesi. The Albizzi ware allies of the Pope but the Ricci and their supporters had serious problems with the expansionist policy of the pontifex. In 1375 this had even escalated into the War of the 8 Saints (see art. The War of the 8 Saints).
The Albizzi's party found support in the Parte Guelfa, trying diligently to eliminate the opponents of Guelphism, by accusing them of Ghibellinism and declaring them ammoniti ("warned") and thus depriving them of their political rights.
Although there was no member of the Ricci family on the list of convicts, the conspiracy was called the Ricci plot. That had to do with the fact that the families involved in the conspiracy belonged to the Ricci group (5).
In December 1360 Pino dei Rossi, Niccolò di Guido Frescobaldi, Attaviano Brunelleschi, Andrea di Tello da Lisca, Luca di Feo Ugolini, Pazzino Donati, Beltramo de' Pazzi, Tommaso degli Adimari, Peliccia di Bindo Gherardini, Niccolò del Buono and Domenico di Donato Bandini were convicted for attempting a coup. (6). The leader of the plot was said to be Bartolommeo di Alamanno de' Medici, together with the other conspirators already “ammunized” by the Parte Guelfa in 1358.
The plot of 1360 was an attempt by a number of disgruntled magnati and popolani to overthrow the growing oligarchic regime (of rival families) and to curb the power of the Parte Guelfa . All these interrelated families were involved mostly for personal motives. Chronicler Giovanni Villani mentions that among the conspirators there were also lanaiuoli (wool merchants) such as Luca di Feo Ugolini, Andrea da Lisca and Niccolò del Buono, who had been ruined by the war with Pisa (7).
However, their coup attempt was quickly dismantled when Bartolomeo de' Medici revealed the matter to his brother Salvestro (the leader of the pro-popular popolani). The latter had not hesitated to inform the signoria because he was convinced that the conspiracy had little chance of success and he wanted to protect his brother from making a bad choice.
While the 2 scapegoats Del Buono and Bandini were beheaded on December 31st 1360, the other conspirators were not caught. Salvestro had given them and his brother the chance to escape in time. They were sentenced to exile and their confiscated possessions came into the hands of the Parte Guelfa. It was that same Salvestro de' Medici who took action in the 70s to strike against the tyranny of the Parte (see art. Salvestro de' Medici and the Balìa who could not avoid the revolt of the Ciompi).
6) Summary:
The conspiracies of 1323, 1340, 1344 and 1360 had been attempts by magnates to retake their place in the Florentine government. Their main goal was to abolish Giano della Bella's "Rules of Justice" from 1293 that were still ruling them out. They believed that the economically strongest of the republic should also dominate the political system and they could not accept the reign of the new rich from the popolo grasso, who could, most of the time, rely on the support of the popolo minuto. That was the main cause that in times of crisis, it was always the magnates who were to blame and it was always their houses that were attacked and looted by the plebs.
(1) Chronicler Giovanni Villani, who himself was a member of the signoria in January and February 1322, writes extensively about this in his nuova cronica.
(2) There were White and Black magnates just as there had been Guelph and Ghibelline magnates. The Donati were Black Guelphs and the Bardi belonged to the White faction. Even within the same family there could be opponents.
(3) The list of the All Saints' Conspirators also included the name of Simone de Geri de' Bardi, the husband of (Dante's) Beatrice Portinari. ijHijHhijHe had also been sent into exile in 1301 (as White Guelph).
(4) After the fall of Brienne, only Barduccio di Deo (in 1340, 1342 and 1347) and Bartolo di Jacopo (in September 1343) were still members of the signoria. The latter had participated in the conspiracy against the duke together with Berto di Stoldo Frescobaldi.
(5) The Ricci themselves were apparently not involved in the plot because in 1360, 61, 64, 66 and following years there was always a member of the family (Uguccione or Rosso di Riccardo) present in the Tre Maggiori (the 3 executive city councils).
(6) Giovanni Boccaccio was a good friend of some of the conspirators and for fear of reprisals, he was forced to flee to Certaldo.
Donato Bandini's daughter Margherita was married to Francesco Datini, " the merchant of Prato".
(7) Luca di Feo dei Ugolini had been a member of the Tre Maggiori in 1355, 57 and 59 and therefore apparently not excluded from participation in the government.
Literatuur:
Burr Litchfield, R. Lijsten van de Tre Maggiori (1282-1532) Tratte Search Interface (brown.edu).
Filosa, E. The 1360 conspiracy (1359-61). Boccaccio’s Florence. Toronto, 2022.
Messer Pino di messer Giovanni de' Rossi
Fredona, R. Conspiracy in Florence 1340-1382. (Cornell Univ. febr.2010).
Van Laerhoven, J. zie art. Salvestro de’ Medici en de Balìa die de opstand van de Ciompi niet
kon vermijden (juni 1378).
zie art. De Florentijnse bankiersfamilie de’ Bardi en de financiële crash van
1345.
zie art. De oorlog van de 8 Heiligen (1375-78).
zie art. De vertegenwoordiging van de kleine gilden in het Florentijnse
stadsbestuur (1282-1532).
zie art. Firenze en de hertog van Athene.
zie art. Zwarte en Witte Welfen in Firenze
Zorzi, A. Gli statuti di Firenze del 1322-25. Bologna, 2003.