Sandro Botticelli en la bella Simonetta

Simonetta Cattaneo (1453-1476) was de dochter van de Genuese aristocraat Gasparre Cattaneo della Volta en Cattochia Spinola. Zij stond in Firenze bekend omwille van haar uitzonderlijke schoonheid en hoewel zij getrouwd was met Marco Vespucci was het grootste deel van de mannelijke bevolking verliefd op haar. Dichters, zoals Angelo Poliziano, bezongen haar schoonheid en van zijn vriend Giuliano de’ Medici werd gezegd dat hij een affaire had met la bella Simonetta (zie art. Venus & Mars)

Over Sandro Botticelli werd (door John Ruskin) het verhaal gelanceerd dat hij heimelijk verliefd was op zijn buurmeisje dat hij kende van in zijn jeugd. De Vespucci en de Botticelli woonden in de Borgo Ognissanti. Hij zou de wens geuit hebben om “aan haar voeten” begraven te worden en dat is ook zo geschied, want zowel Simonetta als Botticelli werden bijgezet in de kerk van Ognissanti. Zijn graf is nog te zien in de kapel van San Pietro d’Alcantara (in het zuidelijk transept van de kerk) terwijl Simonetta in het familiegraf van de Vespucci haar laatste rustplaats gekregen heeft.

Van Botticelli wordt dan ook verteld dat hij haar als zijn ideale type van vrouw verscheidene malen heeft afgebeeld, o.a. in de Geboorte van Venus, zijn Venus en Mars en verschillende portretten. Op de onderstaande afbeelding wordt zij (volgens sommige auteurs) 5 maal afgebeeld: 4 keer door Botticelli en 1 keer door Piero di Cosimo (zie fig.1*)

1. Simonetta als Venus in Venus & Mars (Uffizi)
2. Simonetta als een Nimf (Städel Museum Frankfurt))
3. Simonetta als Venus in de Geboorte van Venus (Uffizi)
4. Simonetta als Cleopatra ? door Piero di Cosimo (Musée Condé in Chantilly)
5. Simonetta als een Jonge dame (Gemäldegalerie Berlijn)

Fig.2 Simonetta ? (P. di Cosimo, Chantilly).

Voor sommige kunstcritici vertoont het type van vrouw dat regelmatig terugkeert in Botticelli’s schilderijen gelijkenissen met het postume portret van Simonetta dat Piero di Cosimo gemaakt heeft tussen 1480 en 1490 (fig.2). Piero was slechts 14 jaar toen Simonetta aan tuberculose overleed in april 1476, maar zelfs op die leeftijd kan hij door haar schoonheid geïmponeerd zijn. Het is ook mogelijk dat hij het portret achteraf gemaakt heeft op basis van een bestaand voorbeeld (zie verder) of een medaille.
Onderaan het portret staat op de bruine band duidelijk vermeld dat het gaat over “Simonetta Ianuensis Vespuccia” (Simonetta Vespucci uit Genua).
Omdat Vasari het portret een afbeelding van Cleopatra noemt denken sommigen dat de tekst later is bijgevoegd, maar onderzoek van het paneel wijst uit dat portret en tekst op hetzelfde moment geschilderd zijn. Vasari dacht aan Cleopatra met de slang, maar de slang kan ook verwijzen naar de onsterfelijkheid (in dit geval van haar schoonheid) en dan is er een verband met de god Janus, zodat Ianuensis dus tegelijkertijd kan verwijzen naar Genua en Janus.
Haar kapsel, dat vermengd is met parels en in het Italiaans vespaio genoemd werd, doet denken aan een wespennest. Alles wijst er dus op dat Piero di Cosimo het portret van Simonetta geschilderd had (evenals nog andere werken) voor de familie Vespucci (de “wespen”).

De blonde jonge dame in Ghirlandaio’s Madonna della Misericordia van de Vespucci-kapel (uit 1472) in de kerk van Ognissanti gelijkt sterk op de Simonetta van Piero di Cosimo (zie fig.3).

Fig.3 Madonna Vespucci (Ghirlandaio, Ognissanti)

Als aangetrouwd lid van de familie had zij zeker haar plaats op dit familieportret, waar Amerigo Vespucci senior en zijn weduwe aan de voeten van de Madonna zitten. Van de jonge man in het licht paars wordt gezegd dat het de 18-jarige Amerigo, de zeevaarder zou zijn, maar de kans bestaat ook dat het Marco, Simonetta’s echtgenoot, is. Beide waren in 1472 ca. 19 jaar.
Dit fresco kan wellicht het voorbeeld voor Piero di Cosimo’s portret van Simonetta geweest zijn. De overeenkomst is in ieder geval frappant.

Wie aandachtig de 5 portretten bekijkt zal opmerken dat de neus van de jonge vrouw op het schilderij van Piero di Cosimo verschilt van het reukorgaan van de andere dames. Indien Piero daadwerkelijk Simonetta geportretteerd heeft is de vrouw die Botticelli geschilderd heeft blijkbaar iemand anders. Toch blijft voor vele auteurs Simonetta nog steeds de mooie blonde verschijning die Sandro Botticelli in vele van zijn schilderijen opgevoerd heeft, maar daar is niet iedereen het mee eens. Indien die vrouw (zie de Geboorte van Venus) inderdaad Simonetta Vespucci zou zijn, wordt door sommige auteurs gezegd dat zij aan een oogafwijking leed, scheelheid veroorzaakt door strabisme (zie art. Het strabisme van Leonrado da Vinci).

In andere artikels wordt aandacht besteed aan de andere ravissante dames die in aanmerking komen voor Botticelli’s ideale vrouw, met name Semiramide d’Appiano en Caterina Sforza.

JVL

Sandro Botticelli and la bella Simonetta

Simonetta Cattaneo was the daughter of the Genoese aristocrat Gasparre Cattaneo della Volta and Cattochia Spinola. She was known for her exceptional beauty and although she was married to Marco Vespucci most of the male population of Florence was in love with her. Poets, like Angelo Poliziano, wrote about her beauty and his friend Giuliano de' Medici was said to have had an affair with la bella Simonetta (see article Venus & Mars).

John Ruskin launched the story that Sandro Botticelli was secretly in love with Simonetta. The Vespucci and the Botticelli lived in the Borgo Ognissanti and were neighbors. Sandro would have expressed the wish that he could be buried "at her feet", and that was the case, because both Simonetta and Botticelli were joined in the church of Ognissanti. His grave can still be seen in the chapel of San Pietro d'Alcantara (in the southern transept) while Simonetta has found a resting place in the Vespucci's family tomb.

It is widely believed that Botticelli has portrayed her several times as his ideal female figure, including in the Birth of Venus, the Spring and several portraits.

In the included image (see fig.1) she is depicted (according to some authors) 5 times: 4 times by Botticelli and once by Piero di Cosimo.

Some say that the woman who regularly returns in his paintings resembles the posthumous portrait of Simonetta that Piero di Cosimo made around 1480 (Musée Condé Chantilly). Piero was only 14 years old when Simonetta died of tuberculosis in April 1476, but even at that age he may have been impressed by her beauty. It is also possible that he made the portrait afterwards on the basis of an existing painting or a medal.
At the bottom of the portrait on the brown band it is clearly stated that Piero painted "Simonetta Ianuensis Vespuccia" (Simonetta Vespucci from Genoa). Because Vasari calls the portrait an image of Cleopatra, some think the text is attached later, but research of the panel indicates that portrait and text are painted at the same time. Vasari thought of Cleopatra because of the snake, but the snake can also refer to immortality (in this case of her beauty) and then there is a connection with the god Janus, so that Ianuensis can refer to Genoa and Janus at the same time (see fig.2).
Her hairstyle, mixed with pearls and called vespaio in Italian, was reminiscent of a wasp's nest. This also might indicate that Piero di Cosimo had painted the portrait of Simonetta (as well as a few other works) for the Vespucci family (the "wasps").

The blonde young lady on Ghirlandaio's Madonna della Misericordia of the Vespucci Chapel in the church of Ognissanti is very similar to the Simonetta of Piero di Cosimo (see fig.3).
As an in-law of the family, she certainly had her place on this family portrait, where Amerigo Vespucci senior and his widow sit at the feet of the Madonna. The young man in purple is said to be Amerigo, the navigator, but it could also be Marco, Simonetta's husband. Both were about 19 years old around that time. This fresco, from 1472, may also have been the example of Piero di Cosimo's portrait of Simonetta. The resemblance is in any case very remarkable.

If one looks carefully at the 5 portraits, one will notice that the nose of the young woman in Piero di Cosimo's painting differs from the other ladies' nose. If Piero actually portrayed Simonetta then the woman painted by Botticelli is apparently someone else. Yet for many authors Simonetta remains the beautiful blonde appearance that Sandro Botticelli has performed in many of his paintings, but not everyone agrees on that. And if that woman (see The Birth of Venus) is indeed Simonetta Vespucci, some authors say that she suffered from an eye defect, cross-eyedness caused by strabismus (see art. The strabismus of Leonardo da Vinci). ).

In other articles, attention is paid to the other ravishing ladies who qualify for Botticelli's ideal woman, in particular Semiramide d'Appiano and Caterina Sforza.

Literatuur:

Deimling, B.                Sandro Botticelli.   Keulen, 1996.
Farina, R.                     Simonetta: una donna alla corte dei Medici. Turijn, 2001.
Geronimus, D.             Piero di Cosimo: Visions Beautiful & Strange.   Londen, 2006.
Lightbown, R.              Filipepi, Alessandro in: Dizionario biografico vol. 47 (1997)
Mariani, I.                    The Vespucci Family, thevespuccifamily.blogspot.com/2011/05.
Parenti, G.*                Simonetta Cattaneo Vespucci, an Icon of Renaissance Beauty,
in: Florence is You, April 2017.
Pozzili, P.e.a.   Venus by Botticelli and her Pituitary Adenoma. In: Endocrine Pratice, oktober 2019.
Schneider, N.               The Art of the Portrait: Masterpieces of European Portrait-Painting,
1420-1670. Keulen-Londen, 2002.
Tognarini, I.                 L’identità e l’oblio: Simonetta, Semiramide e Sandro Botticelli. Milaan, 2002.
Van Laerhoven, J.       zie art. Het strabisme van Leonardo da Vinci.
zie art. Sandro Botticelli’s Venus en Mars.
zie art. Sandro Botticelli’s ideale vrouw.
Vasari, G.                    The lives of the Artists. Aylesbury, 1991.